Cemile EVKAYA
Doktora Öğrencisi
Sakarya Üniversitesi,
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri

 

GİRİŞ

Ülkeler için bağımsızlıklarının ve ülke topraklarının korunması ülkenin var olmasını, hayatiyetini sağlayan en önemli unsurdur. Bu uğurda savaşan veya terörle mücadele eden güvenlik görevlileri hatta sivil vatandaşlar zor hayat şarlarında yaşamak zorunda kalmaktadırlar. Devletlere düşen ise, hayatlarını yitirenlerin geride kalanları ile hayatta kalanların kendileri ve aileleri için sosyal politikalar üreterek bu zorlukların minimum derecede hissedilmesini sağlamaktır. Buna yönelik olarak geliştirilecek sosyal politikaların temel amacı; ülkesi için hayatından ve sağlığından olan vatandaşların ve ailelerinin toplum içinde, insan onur ve haysiyetine yaraşır şartlarda, hayatlarını huzur ve refah içinde idame ettirmelerini sağlamaktır.

Bu çerçevede devletlerin gazilere ve şehit ailelerine yönelik sosyal politikaları milli varlıklarının önemli bir unsuru olarak görmeleri ve bu yönde uygulamalar geliştirmeleri gerekir. Ülkesinin bütünlüğü gayesiyle mücadele vermiş kişilerin kendilerinin ve ailelerinin mutsuz olması sosyal barış ve ülke milli güvenliği açısından önemli bir zafiyet oluşturur.

Konunun önemini dikkate aldığımızda, İran İslam Cumhuriyeti’nin gazi ve şehit ailelerine yönelik uyguladığı sosyal politikalar İslam ülkelerindeki uygulamaları anlamamız açısından önem arz etmektedir. Ülke olarak İran’ın seçilmesi, köklü bir medeniyete sahip olması ve bir İslam ülkesi olarak şehit ve gazi kavramları bakımından ülkemizle aynı manevi algılayış ve dinamiklere sahip olmasıdır. Ayrıca İran’ın dünya üzerinde bir tehdit unsuru olarak görülmesi karşısında takındığı tutum, silahlı kuvvetlerine olan güveni, İran’daki gazi ve şehit ailelerine yönelik uyguladığı sosyal politikaları inceleme nedenleri arasındadır.

Bu bağlamda gazileri ve şehit ailelerini sosyal hukuk sistemi içinde koruyan sosyal devletler, hayatı pahasına da olsa vatanı için görev alan ve müdafaada bulunan bütün silahlı personelin moralini ve özgüvenini en üst seviyede tutabilir.

1. İRAN’DA GAZİLERE VE ŞEHİTLERE YÖNELİK KURUMSAL YAPI

1.1. KURUMSAL YAPI

İran’da gazi ve şehit ailelerinin sorunlarına yardımcı olmak, onların insan onur ve haysiyetine yakışır biçimde yaşam sürdürmelerini temin etmek amacıyla “Bünyade Şehide İnkılab-ı İslami Vakfı” ve Bünyade Müncanbaze” isimli kuruluşlar tesis edilmiştir.

Bu kurum ülkenin dini ve manevi lideri İmam Humeyni’nin talimatıyla İran-Irak Savası’ndan 6 ay sonra kurulmuştur. (www.isaaresf.ir/subpages/org_ structure.aspx, 25.10.2011)

1.1.1. KURUMUN AMACI

Bu kurumların amaçları arasında; malul gazilerin ve aileleri ile şehit ailelerinin hayat kalitesini artırmak, politikalar geliştirmek, hayatta kalan gazilere ile ailelerine ve şehit ailelerini sosyal hayata uyum süreçlerindeki maddi ve manevi sıkıntılarını gidermek olarak sıralanmıştır. (www.isaaresf.ir/subpages/ org_structure.aspx, 25.10.2011)

1.1.2. KURUMUN HİZMET VERDİĞİ KİŞİLER

İran silahlı kuvvetleri, kendisinde resmi görevli askerlerin yanı sıra “besici” unvanıyla gönüllü askerlerden de oluşmaktadırlar. Bu birim “Sipahi Pastara” adlı İslam Devrimi ni savunma amacıyla İmam Humeyni talimatıyla kurulmuş, askeri ve nizami bir birliktir. Besiciler, yani gönüllü kuvvetler “Sipahi”ler tarafından organize edilmektedir.

Kurum, İran Silahlı Kuvvetleri personeline olduğu gibi, savaşa katılmış adı geçen gönüllü birlikleri oluşturan askerlere ve ailelerine de hizmet vermektedir. Bunların arasında savaşa gönüllü olarak katılmış olan diğer dinlerin mensupları da vardır. (www.isaar.ir/main/index.aspx, 27.10.2011)

1.1.3. KURUMUN FAALİYETLERİ

Kurum faaliyetlerini, İran Silahlı Kuvvetleri’ne ve gönüllü birliklere mensup gaziler, gazi ve şehit aileleri ile yakınlarına yönelik kültürel, sosyal ve ekonomik hizmetler adları altında kısımlara ve ayırmış, faaliyetleri de ayrı ayrı belirtilmiştir.

Sosyal hizmetler adı altında; sağlık hizmeti sunmaları, sivil hayata adaptasyon sürecinde her türlü hizmetin verilmesi gibi amaçlar yer almıştır.

Kültürel hizmetler olarak; gazi, gazi yakınları, şehit ve şehit yakınlarının eğitim, kültürel faaliyetlerinin temininde devlet desteğinin ve yardımının temin edilmesi sıralanmıştır.

Ekonomik hizmetler başlığı altında da istihdam imkanları, konut ve kredi yardımları, aylık ve ödemeler yapılması gibi hizmetler sunulmuştur. (www.isaaresf.ir/subpages/org_ structure.aspx, 25.10.2011)

2. KURUMUN SOSYAL HİZMETLERİ

2.1. SAĞLIK KAPSAMINDAKİ KİŞİLER

“Bünyade Şehide İnkılab-ı İslami Vakfı” ve Bünyade Müncanbaze” Kurumu; hastane, özel hastaneler, bakım hizmetleri, evde bakım hizmetleri ve diğer sağlık binaları ile hak sahiplerine sağlık hizmetlerini sunmaktadırlar. Kurumun sunduğu imkanlar ile gaziler, gazi yakınları ile şehit hak sahipleri sağlık hizmeti almaya hak kazanmaktadırlar. (www.isaaresf.ir/subpages/ja-prot.as, 27.11.2011)

Askeri hizmetlerini kara, deniz veya hava kuvvetlerinde yerine getirmiş olan veya iş göremez hale gelmeleri neticesinde terhis edilmiş askerler sağlık hizmetlerinden istifade etmektedirler.

İran’ da gazilerin maluliyet durumlarına göre gruplandırılmalar yapılmıştır. Maluliyet oranı yüksek olan gaziler diğerlerine göre daha fazla imkanlara sahip olmaktadırlar. Böylece gaziler arasında adalet sağlanmış olmaktadır.

1. Grup: %70 ve üzeri oranlarda hizmet bağlantılı özürlülüğe sahip olan gaziler bu gruba girmektedir.

2. Grup: %50 -%60 oranlarında hizmet bağlantılı özürlülüğe sahip olan gaziler bu gruptadır.

3. Grup: %30 ve %40 arası oranlarda hizmet bağlantılı özrü bulunan gaziler de bu grupta yer almaktadırlar.

4. Grup : %10-20 oranlarında hizmet bağlantılı özürlülüğe sahip gaziler, daha önceden savaş esiri olan gaziler, özürlü olmalarına karşılık çalışabilme yeteneği olan gaziler ve görev esnasında malul duruma düşen gaziler bu gruba girmektedirler.

Ayrıca gaziler; kimyasal silahlara maruz kalmış ve omurilik özrü bulunana gaziler olarak ta ayrı değerlendirilmektedirler ki bu gruptaki gaziler %100 hizmet bağlantılı özür grubunda değerlendirilmektedirler. (www.isaaresf.ir/subpages/ org_structure.aspx, 25.10.2011)

2.2. HASTANEDE YATILI TEDAVİ HİZMETİ

Gazi ve yakınları olarak nitelendirilen eş-çocuk, anne-baba ve kardeşin yatılı tedavi hizmetleri “Bünyade Müncanbaze” isimli kurumlara bağlı hastane ve sağlık merkezlerinde yapılmaktadır. Şehit yakınlarının tedavi hizmetleri ise “Bünyade Şehide İnkılab-ı İslami Vakfı” tarafından açılmış sağlık ve tedavi merkezlerinde yapılmaktadır. Ayrıca gazi ve gazi yakınları ile şehit yakınlarının sevk edildikleri özel sağlık kuruluşlarında görecekleri yatılı tedavi hizmetleri de bu kurumca ücretsiz olarak karşılanmaktadır. (www.isaaresf.ir/subpages/is-prot.aspx, 21.11.2011)

Aynı zamanda ilgili kurumların kararı ile yurt dışı tedavisi uygun görülenlerin de ücretleri de bu kurumlarca karşılanmaktadır. Sözü edilen hizmetlere gazi ve gazinin eşi, çocuğu, anne ve babası, kardeşi ile şehidin eşi, çocuğu, anne ve babası, kardeşi de dahildir.

2.3. İLAÇLA TEDAVİ VE AYAKTA TEDAVİ HİZMETLERİ

Gazi, gazinin eşi, çocuğu, anne-babası, kardeşlerinin ilaçla tedavi ve ayakta tedavi hizmetleri “Bünyade Müncanbaze” kurumunca açılmış hastanelerde tamamen ücretsiz olarak karşılanmaktadır. Askeri hizmetle bağlantılı olmayan sebeplerden ötürü hastalığa sahip olan gaziler ve İran-Irak savaşı nedeniyle savaşa katılmış veya burada esir düşmüş gönüllü askerler de bu yardımlardan almaktadırlar. (www.isaaresf.ir/subpages/is-prot.aspx, 21.11.2011)

2.4. PROTEZ VE İŞİTME CİHAZI YARDIMLARI

Herhangi bir sebepten dolayı tıbbi bakım alan gaziler, protez uygulama, cihaz, ortopedik ayakkabı, tekerlekli sandalye, yürüme/ hareket destekleri ve dayanıklı tıbbi araç- gereçleri de “BünyadeMüncanbaze” tarafından karşılanmaktadır. Aynı zamanda işitme cihazı ve gözlük yardımı da yapılmaktadır. Ayrıca kurum sürekli olarak yatağa bağımlı veya bakıma muhtaç gazilere de her türlü cihaz yardım sağlamaktadır. (www.isaaresf.ir/subpages/ org_structure.aspx,25.10.2011)

2.5. EVDE VE KURUMDA TIBBİ VE SOSYAL BAKIM HİZMETLERİ

“Bünyade Müncanbaze” Kurumu tarafından malul gazilerin yaşadıkları evlerde temel sağlık ve kişisel temizlik ihtiyaçlarını karşılamaları sağlanmaktadır. Ayrıca insan onur ve haysiyetine uygun biçimde yaşamasını sağlamak amacıyla yaşamak için gerekli hareketleri yapmaktan yoksun olanlar ile kimsesizler, kuruma ait rehabilitasyon ve bakım merkezlerinde ve özel hastanelerde parasız olarak barındırılmakta veya baktırılmaktadırlar. Bununla birlikte, bakımı yakınları tarafından veya bir başka kimse tarafından karşılananlara aylık bakım ücreti ödenmektedir.

Bu amaçla gazilere ve yaşlı gazilere yönelik bakım evleri de mevcuttur. (www.isaaresf.ir/subpages/is-prot.aspx, 26.10.2011)

2.6. YURT DIŞI VE BAĞIMLI GAZİLERİN BAKIM HİZMETLERİ

İran-Irak Savaşı’nda %70 ve üzeri malul grubuna dahil olan gaziler ile bunların dul ve yetimleri kendilerine verilen kartlar ile tüm hastane ve özel kuruluşlar ile son derece donanımlı yapılmış olan kuruma ait hastane ve tedavi merkezlerinde ücretsiz tedavi edilebilmektedirler. Bu durumda malul olanların eksilen vücut organları, tedavileri rehabilite edilmeleri ve psikolojik destek için yurt dışına gitmek isteyenlerin tüm tedavi giderleri ve hastane masrafları da “Bünyade Müncanbaze” tarafından karşılanmaktadır (www.isaaresf.ir/subpages/financial_ administrative_budget.aspx, 22.11.2011).

2.7. ŞEHİT AİLELERİNE DÖNÜK SAĞLIK HİZMETLERİ

İran da şehit ailelerinin hastanelerden ve sağlık hizmetlerinden yararlanması Bünyade Şehide İnkılab-ı İslami Vakfı” tarafından karşılanmaktadır. Bu kurum tarafından güvence altına alınmış şehit yakınları hastanelerden ve çeşitli sağlık hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanmaktadır. Aylık bağlananlar ile bunların eşlerinin Bünyade Şehide İnkılab-ı İslami Vakfı” tarafından kurulmuş ileri teknoloji ile donanımlı hastanelerinde veya diğer hastane ve sağlık kuruluşlarında görecekleri tedavilere ilişkin giderler ile ilaç giderleri bu vakıf tarafından karşılanmaktadır.

3. EKONOMİK HİZMETLER

3.1. YENİDEN İŞ KURMA HİZMETLERİ

İnsanın mutlu olmasını sağlayan faktörlerden biri de sosyal hayata katılmasıdır. Sosyal hayatta varlığını hisseden gazi veya şehit ailesi yaşama daha bağlı olacaktır. Bu nedenle gaziler ve şehit aileleri iş kurmaya teşvik edilmektedirler. (Seyyar, 2011;109)

Bu kapsamda İran-Irak savaşı boyunca esir düşmüş ve ülkesine dönmüş kişiler de vardır. Şehit dul-yetimleri, anne-baba ve kardeşleri ile gazi eş-çocuk, kardeş, anne-babası e kardeşleri de yeniden iş kurma teşviklerinden faydalananlar arasındadır. Bu şekilde gazi, şehit ailelerine daha rahat ve mutlu bir yaşam imkanı sağlamak amaçlanmaktadır. Devlet düşük faizli kredi imkanları ile iş kurmayı teşvik etmektedir. Hak sahipleri bu destekten ötürü maaşlarından ve diğer sağlanan gelirlerden bir kesintiye uğramamaktadırlar. (www.isaaresf.ir/ subpages/org_structure.aspx, 25.10.2011)

3.2. MALUL PERSONELE, YAKININA VEYA ŞEHİTİN YAKININA İŞ TEMİNİ

Çalışamayacak derecede malul kalan gazilerin eş, çocuk, anne-baba ve kardeşleri veya çalışabilir durumda olanların kendilerine devlet bünyesinde memur olarak istihdamı sağlanabilmektedir. Bu işlerde istihdamda imtihan esaslı bir sistem uygulanmaktadır. Aynı zamanda Bünyade Şehide İnkılab-ı İslami Vakfı” na ve “BünyadeMüncanbaze” kurumuna ait fabrika ve işyerleri mevcuttur. Bu kurumlara ait mal varlıkları, işyerleri ve fabrikalar “şah” döneminin sona ermesinden sonra “şah” ın şahsi mallarının devri ile oluşturulmuştur. Devredilen işyerlerinden ve gayri menkullerden elde edilen gelirler adı geçen kurumların gelirlerini oluşturmaktadır. Adı geçen kurumlara ait işyerlerinde malul gaziler veya yakınları(kendisi, anne-baba, eş-çocuk ve kardeş) ile şehit yakınları(eş-çocuk, anne-baba ve kardeş) istihdam edilmektedir. (www.isaaresf.ir/subpages/org_structure.aspx,25.10.2011)

3.3. MALUL GAZİLERE DEVLET İŞİ TEMİNİ

Çalışamayacak derecede malul kalan askerlerin veya “Sipahi Pastar” sınıfı altında “besici” olarak adlandırılan gönüllü askerlerin, yakınlarından biri ve ya çalışabilir olanların kendilerine kamu ya da “Bünyade Müncanbaze” kurumuna ait işyerlerinde veya özel sektörde iş verilmesi hususu kanun kapsamına alınmıştır. Bu bağlamda;

Çalışamayacak Derecede Malul Kalanların Hak sahipliği; Çalışamayacakların Bünyade Müncanbaze kurumuna ait hastanelerden alacakları raporlarla belgeleyenler için hak sahibi; eşi, anne-babası, kardeşleri ve çocuklarıdır.

Malul Personelin Hak Sahipliği; Çalışabilir malulün kendisidir. (www.isaar.ir/main/ index.aspx.src)

3.4. AKADEMİK VE MESLEKİ EĞİTİM DESTEĞİ

Lisans ve Lisan Üstü öğrenim yapmak isteyen gazinin kendisine, yakınlarına ve şehit yakınlarına üniversite imtihanında “ek puan” avantajı ile kontenjan imkanı sunulmaktadır.

İran da bütün seviyelerdeki eğitim hizmetleri ücretsiz verilmektedir. 6 aydan fazla görevde bulunmuş personele veya yakınlarına , %20 civarında üniversiteye girişte ek puan verilmektedir.(www.isaaresf.ir/subpages/ org_structure.aspx, 21.11.2011)

3.5. GAZİ MAAŞLARI

Kalıcı olarak maluliyete sahip gaziler, düşük gelire sahip gaziler ve besici sınıfındaki gazilerden en az bir günlük askeri hizmeti olanlar, “Bünyade Müncanbaze” tarafından maaş almaya hak kazanmaktadırlar. (www.isaaresf.ir/subpages/financial_administrative_budget.aspx, 25.0.2011)

3.5.1. MALULİYET MAAŞI

Malul olan gazilere, bakmakla yükümlü oldukları aile fertlerine, eşlerine, 18 yaşına kadar erkek çocuğuna eğer öğrenimi devam ediyorsa öğrenimi bitene kadar, evleninceye kadar da kız çocuğuna ve 18 yaşından önce sahip olduğu kalıcı özürlülüğü sebebiyle kişisel ihtiyaçlarını kendi başına gideremeyecek derecede rahatsızlığa sahip olan çocuklarına aylık ek ödeme yapılmaktadır.

Vazife malullüğü gerektiren sebeplerle malul olan askerlere de görevde olan emsallerinden az olmayacak şekilde maaşları “Bünyade Müncanbaze” tarafından ödenmektedir.

Kendisine, dul/yetimlerine aylık bağlananlara, görevde bulunan muadilleri gibi rütbe yükseltilmesi yapılmakta ve aylık artış oranları da bu şekilde belirlenmektedir.

Ayrıca bakıma muhtaç veya yatalak gazi eşlerine veya bakan kişiye de aylık “bakım ücreti” de ödenmektedir. (www.isaaresf.ir/subpages/financial_ administrative_budget.aspx)

3.5.2. EMEKLİLİK VE MALULİYET ÖDEMESİ- EMEKLİLİK İKRAMİYESİ

Malulün Maluliyet derecesi yüzde 50 ve üzerinde olmakla birlikte, 10 sene çalışmış ise emeklilik hak etmektedir. Emekli olan malul gazilere çalışamama sebebiyle sürekli maaş verilmektedir. 17 yıl üzerinde çalışmış personel sanki 30 yıl hizmet yapmış gibi değerlendirilmekte, emekli ikramiyesi almaya hak kazanmaktadır. “Sipah-ı Pastar ” olarak nitelendirilen gönüllü askerlere de savaş sonunda rütbe verilmiş ve aynı haklar verilmiştir. (www.isaaresf.ir/subpages/ financial_administrative_budget.aspx, 25.10.2011)

3.5.3. YAŞLILIK(İKİNCİ EMEKLİLİK) AYLIĞI

Çalışan maluller, gerekli şartları yerine getirdikleri takdirde kendilerine “Yaşlılık (İkinci Emeklilik) Aylığı) bağlanmaktadır. Yaşlılık aylığı almayı hak edemeyenlerin kesilen primleri, talepleri halinde kendilerine ödenmektedir.

3.5.4. BAKIMA MUHTAÇ GAZİLERE YÖNELİK EK ÖDEMELER

“Bünyade Müncanbaze” Kurumu tarafından bakıma muhtaç gazilerden bakan yakınına veya bakan kişiye verilmek üzere ek emeklilik aylığı sağlanmaktadır. (www.isaaresf.ir/subpages/ financial_administrative_budget.aspx, 21.10.2011)

3.5.5. ŞEHİT YAKINLARINA MAAŞ BAĞLANMASI

Silahlı Kuvvetler nezdinde bulunan veya gönüllü asker sınıfında olup İran-Irak Savası’nda hayatını kaybetmiş askerlere bakmakla yükümü oldukları aile fertlerine hizmet süresi 30 yıla kadar olanlara 30 yıl hizmet yapmış gibi, hizmet süresi 30 yıldan fazla olanlara ise fiili ve itibari hizmet süresi üzerinden aylık bağlanmaktadır.

Bunların terfileri ve ücret artışları görevde olan emsalleri gibi artırılmaktadır. (www.isaaresf.ir/subpages/financial_administrative_budget.aspx, 21.11.2011)

3.5.6. ŞEHİT YAKINLARINA YÖNELİK EK ÖDEMELER

Şehit olan personelin hak sahiplerine almakta olduğu aylığın şehit personelin hizmet yılı ile çarpımı kadar emekli ikramiyesi verilir. Şehit olan personelin hak sahiplerine en yüksek devlet memuru aylığı üzerinden 30 yıl hizmet yapmış gibi emekli ikramiyesi ödenir. (www.isaaresf.ir/subpages/financial_administrative_ budget.aspx)

4. EKONOMİK HİZMETLER

4.1. KONUT KREDİSİ VE KONUT TAHSİSİS

4.1.1. ÖZEL DONATILMIŞ EV YARDIMI

Gazi ve gazi yakınları ile şehit yakınlarına yönelik olarak “Bünyade Müncanbaze” Kurumu ve Kurumu ve “Bünyade Şehide İnkılab-ı İslami” Kurumu tarafından özel olarak yaptırılmış sitelerdeki özel donanımlı evler piyasa şartlarına göre %50 indirimli verilmektedir. (www.isaaresf.ir/subpages/ financial_administrative_budget.aspx, 21.11.2011)

4.1.2. EV ALIMINDA FAİZSİZ KONUT YARDIMI

İran’da gazilerin sahip oldukları veya ikamet ettiği fakat kendisine ait olmayan evlere ait maddi bir yardım yoktur. Ama yine bizzat “Bünyade Müncanbaze” Kurumu tarafından %25 ve üzeri maluliyeti olan gazi ve yakınlarına kredi veya herhangi bir kredi sağlayıcısından sınırsız miktarda düşük faizli kredi garantisi sağlanabilmektedir. (www.isaaresf.ir/subpages/financial_administrative_ budget.aspx, 21.11.2011)

4.1.3. ŞEHİT YAKINLARINA KONUT YARDIMI VE KONUT KREDİSİ

Şehit yakınları da “Bünyade Şehide İnkılab-ı İslami” Kurumu tarafından yaptırılan sitelerdeki konutlardan %50 indirimli alabilmektedirler. Aynı zamanda alacağı ev için kredi veya herhangi bir kredi sağlayıcısından sınırsız miktarda düşük faizli kredi garantisi de sağlanabilmektedir. (www.isaaresf.ir/subpages/ financial_administrative_budget.aspx, 21.11.2011)

4.2. ÖZEL DONATILMIŞ OTOMOBİL YARDIMI

Özel donatılmış otomobil yardımı; malul gazilerin herhangi bir sebepten dolayı askerlik hizmetleri sırasında kalıcı olarak bir veya iki kolunu veya bacağını kaybeden gazilere, belirli bir dereceye kadar görme bozukluğuna sahip gazilere ve bir veya iki dizini veya kalçasını yitiren gazilere yönelik olarak özel donatılış otomobile sahip olabilmeleri için %50 indirim yapılarak özel donanımlı araba verilmektedir. (www.isaaresf.ir/subpages/financial_administrative_budget.aspx, 21.11.2011)

4.3. ÇOCUKLARINA YÖNELİK EĞİTİM VE DİĞER HİZMETLER

4.3.1. GAZİ VE ŞEHİT ÇOCUKLARINA YÖNELİK EĞİTİM DESTEĞİ

İran’da eğitim hizmetleri, gazilerin kendilerine ve çocukları ile kardeşlerine tanınmaktadır.”Bünyade Müncanbaze” kurumu bünyesinde açılan özel okullar diğer okullardan ve devlet okullarından daha üst seviyede eğitim verecek şekilde donatılmıştır. ”Şahid” ismi verilen bu okullar şehit ve gazi aileleri için kurulmuştur. Bu okullar; ortaokul, lise düzeyinde eğitim imkanı sunmaktadırlar. Bu okullara giriş sınavla olup, öğrencinin her türlü ihtiyacı kurum tarafından karşılanmaktadır. Gazinin yakınları bu okullarda öğrenim görebilmekle birlikte, isteği halinde de dilediği herhangi bir okulda da eğitim imkanı sunulmaktadır. (www.isaaresf.ir/subpages/is_prot.aspx, 21.11.2011)

4.3.2. İSTEDİĞİ KURUMDA EĞİTİM GÖRME İMKANI

İran da eğitim ücretsiz sağlanmaktadır. Üniversite eğitimi için de herhangi bir ücret, katkı payı vaya harç gibi uygulamalar yoktur. İlk öğrenim, orta öğrenim ve lise öğrenimi “şahid” isimli özel donanımlı eğitim kalitesi yüksek okullarda sağlanabildiği gibi, istediği her hangi bir okulda da öğrenimini devam ettirebilmektedir. (www.isaaresf.ir/subpages/ is_prot.aspx, 21.11.2011)

4.3.3. ÜNİVERSİTEYE ALIMDA EK PUAN AVANTAJI

Üniversiteye girişte ise %20 gibi “ek puan” avantajı ile kontenjan imkanı sunu-lmuştur. Bu hizmet gazinin kendisine de sunulmaktadır. (www.isaaresf.ir/subpages/ is_caltural_edu.aspx, 21.11.2011)

4.4. GAZİ VE ŞEHİT YAKINLARINA VERİLEN DİĞER SOSYAL HAKLAR

4.4.1. KUTSAL SAVUNMA HAFTASI NIN TERTİP EDİLMESİ

İran –Irak Savaşı’nda İran İslam Cumhuriyeti‘nin bütünlüğünü muhafaza etmek maksadıyla, savunma yapmış harp malullerinin, gazilerin ve ölen şehitlerin, dul ve yetimlerinin hatıralarını yüceltmek, onlara saygılı olmak ve şecaatlerini takdir etmek anlamında 20 Eylül-3ül tarihleri arası “Kutsal savunma Haftası” olarak anılmaktadır.

Bu haftada şiir geceleri, film ve sinema günleri, tiyatro gösterileri ile geçmişte silahlı kuvvetlerde hizmet etmiş herkesin hatırlanması, onlara şükran sunulması amacı taşınmaktadır. (www.isaaresf.ir/subpages/is_prot.aspx, 21.11.2011)

4.4.2. MADALYA VERİLMESİ

İran-Irak savaşı’ na katılmış, esir düşmüş veya yaralanarak malulen emekli hakkına sahip veya göreve devam eden personele “malul gazi madalyası” verilmektedir.(Foundation of Martyrs and Veterans Affairs, 2011)

4.4.3. MALUL PERSONELİN KENDİSİNDEN SONRA SİLAH ALTINA ALINACAK ÇOCUĞUNUN ASKERLİK HİZMETİNDEN MUAF TUTULMASI

Askerlik hizmetini yerine getirmekte iken ölen, akıbeti meçhul kalan veya maluliyet aylığı bağlanmasını gerektirecek biçimde malul olanların çocukları, istekli olmadıkça silah altına alınmamaktadır. Bu haktan “Sipah-I Pastar” sınıfındaki ve silahlı kuvvetlerdeki tüm personel istifade etmektedir. (Foundation of Martyrs and Veterans Affairs, 2011)

4.4.4. ULAŞIM ARAÇLARINDAN ÜCRETSİZ İSTİFADE

Görevleri nedeniyle malul duruma düşerek aylık bağlananlarla, bunlardan ölenlerin dul ve yetimlerine, şehit yakınlarına İran Hava Yolları’nda yılda bir kez ücretsiz seyahat edebilmelerine imkan tanınmaktadır. Diğer ulaşım araçları İran da çok cüz i bedellerle karşılandığı için buralarda bir indirim veya ücretsiz taşıma söz konusu değildir. (www.isaaresf.ir/subpages/is_prot.aspx, 28.11.2011)

SONUÇ

Devletlerin bekası güvenliklerinin sağlanması ile mümkündür. Bu uğurda sağlığını yitiren veya hayatını kaybeden vatandaşlara yönelik uygulanacak sosyal politikalar, ülke savunmasını manevi boyutuyla daha güçlü ve sağlam temellere oturtacaktır.

Bu amaca yönelik olarak İran’da uygulanan sosyal politikalar incelenmiştir. İncelemede İran’da kurulmuş profesyonelleşmiş birimlerin varlığı ve kurumsal yapının işlevselliği dikkat çekicidir. Gazilerin ve ailelerinin haklarını en iyi şekilde savunabilecek ve bu haklardan en iyi şekilde yararlanabilmelerini sağlayabilecek kurumsal yapının olması gazi dostu sosyal politikaların tesis edilmesinde önem arz etmektedir.

Ayrıca İran da yeniden iş kurma programlarının bulunması ve kısa süreli tedavilerin yapılması için sağlık birimlerinin bulunması ve akli ruhi sağlık sorunları için gazi hastalıklarına özel araştırmalar yapan hastanelerde tedavilerin yapılması önemli bir hizmettir.

Gazilerin yaşamış oldukları evlerde, onların hareket kabiliyetlerini artırmak ve mümkün oldukça kendi işlerini yapabilmelerine imkan vermek amacıyla “Özel Donatılmış Ev” ve “Özel Donatılmış Araba” yardımı da İran da uygulanmaktadır. Bunun bir hak olarak gaziler sunulması başarılı bir çözümdür.

Ayrıca şehit ve gaziler ile ailelerine yönelik kurulmuş sitelerdeki evlerin önemli miktarda bir indirimle hak sahiplerine sunulması sosyal barış için önemli bir uygulamadır. Aynı zamanda “gazilik/ şehitlik” kavramına yükledikleri manevi içerikler gazilerin kendilerini akıl ve ruh sağlığı açısından iyi hissetmelerini sağlamakta ve gelecek nesilleri de bu durum olumlu etkilemektedir.

Çalışmamızda yapmış olduğumuz araştırmalar sonucunda elde edilen bulgular; İran’da gazilere ve şehit ailelerine yönelik sosyal politika kapsamında bir çok hak ve hizmet sunulmaktadır.

 

KAYNAKÇA

SEYYAR, Ali ve Yunus KÖLEOĞLU (2011); Sosyal Politikalar Açısından Gaziler ve Şehit Aileleri, Lalezar Kitapevi, İstanbul.

www.isaaresf.ir/subpages/is_prot.aspx

www.isaaresf.ir/subpages/is_caltural_edu.aspx

www.isaaresf.ir/subpages/financial_administrative_budget.aspx

www.isaaresf.ir/subpages/org_structure.aspx,21.11.2011

www.isaar.ir/main/index.aspx