Turan AYDIN
Doktora Öğrencisi
Sakarya Üniversitesi,
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri

 

Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde şehit ve gazilerle ilgili çeşitli sosyal hizmetler sunan birimler oluşturulmuştur. Şehit ve gazilerle ilgilenen birimler açısından dünyadaki diğer ülkelere baktığımızda; A.B.D., İngiltere, Güney Kore, Avustralya, Kanada, Lübnan, Hırvatistan, Bangladeş ve Afganistan gibi ülkelerde Bakanlık; Japonya, İsrail, Rusya Federasyonu, Hindistan, Polonya, Endonezya, Makedonya, Romanya, Arnavutluk, İran, Ürdün, Suriye, Azerbaycan, Türkmenistan gibi bazı ülkelerde ise Müsteşarlık, Genel Müdürlük veya Daire Başkanlığı seviyesinde önemli örgütlenmelerin olduğu görülmektedir. Fransa ikinci grup ülkeler kategorisindedir (Kara, B 2010).

Gaziler Dergisinde Emekli Kd. Alb. Ali İhsan Gürcan ile yapılan bir röportajda Fransa’daki gazilerle ilgili aşağıdaki bilgiler yer almaktadır:

1) Eski muharibin menfaatleri eski muharip bakanının direktifi altında gerçekleşir. Bu cümleden eski muhariplerin bir bakanlığa bağlı olduğu anlamı çıkmaktadır. Her ne kadar yukarıda Bülent Kara’ya dayanılarak verilen bilgi ile örtüşmese de muharip gazilere bakan ayrı bir birimin olduğu sonucu çıkmaktadır.

2) Askeri ve sivil hastaneler bütün muharip gazilere bakarlar.

3) Eski muharipler Fransa’da emekli maaşı alırlar. Bu maaş herhangi bir diğer maaşla birlikte ödenir. Yani gazi mesela bir öğretmenlik yapıyorsa hem öğretmen maaşını hem gazi maaşını alır.

4) Eski muharibin çocukları daha prestijli okula gönderilir gazi çocuğuna daha iyi bir eğitim sağlanır.

5) Gazi dul ve yetim aylığına ek olarak aile harçlığı da alırlar.

6) Yaralanan, hastalanan veya dul kalan eşi eski muharibin gazi maaşından yararlanır.

7) Yetimlere dul aylığı, rüştünü ispat edene kadar verilir. Okuyan çocuklar ise 25 yaşına kadar bu haktan istifade eder.

8) Sosyal güvenlik teşkilatı, eski muharibin tedavi ücretinin tamamını öder (Gaziler Dergisi).

Fransa’da her yıl 11 Kasım Gaziler günü olarak kutlanır ve bu gün resmi tatil yapılır (Takvim).

Sosyal güvenlik açısından savaş kurbanları ve daha önce savaşa katılmış olanlara tanınan bir ayrıcalık yaşlılık sigortasında karşımıza çıkmaktadır.

Prime Bağlı Yaşlılık Aylığı; 60 yaşını dolduran kişi, 40 sigorta yılından sonra, tam oranda bir yaşlılık aylığına hak kazanmaktadır. Tam oranda bir emekli aylığının miktarı, en yüksek 25 hizmet yılının yıllık ortalamasının % 50’si tutarındadır. Tüm aylık hesaplamalarında kazançlar, azami sınıra kadar göz önünde bulundurulmakta olup, miktar itibariyle sınırlanmıştır. Her halükârda, sigortalılık süresinin tam olarak doldurulması hali için en düşük emekli aylığı miktarı da öngörülmüştür. Her halde, aylık hesabında en çok 150 üç-aylık süre, göz önünde bulundurulabilmektedir. Ancak, 1 Ocak 2003 tarihinden itibaren her halde, 160 üç-aylık sigorta süresine sahip olunması gerekecektir. Aylığı yükseltmek için, belirli şartlar altında sigortalılık süresi uzatılabilir.

Bazı sigortalılar, toplam sigortalılık sürelerinin gerekli üç aylık sürelerden daha az olmasına rağmen, tam oranda aylık talep edebilirler. Bu düzenleme; 65 yaşına gelmiş bulunan ya da çalışamaz durumda olan sigortalılar, 60 yaşında olup sakatlık aylığını yaşlılık aylığına çevirtmiş bulunanlar, sürgünler ile enterne edilmiş olanlar, savaş kurbanları ve daha önce savaşa katılmış bulunanlar için geçerlidir. Ayrıca, 30 yıllık bir asgari sigortalılık süresine sahip olup en az üç çocuk büyütmüş ve belli bir zaman için işçi olarak kol emeğini gerektiren işte çalışmış bulunan anneler de, bu düzenlemeden yararlanmaktadır (Centel, T. 1999)

Görüldüğü gibi prime bağlı yaşlılık aylığı bağlanması için ayrıcalık sağlanan gruplar arasında savaş kurbanları ve daha önce savaşa katılmış olanlar da sayılmıştır.

Tarihten Örnek: Osmanlıların Fransızlarla birlikte Ruslara karşı mücadele ettiği Kırım Savaşı sırasında İstanbul’a 300’den fazla rahibe davet edilir. Savaşta, rahibelerin amacı yaralı Osmanlı ve Fransız askerleriyle sivil savaş mağdurlarına tedavi ve bakım hizmeti vermekti. 1854’te gelen rahibelerin Taksim civarında kurulan çadırlarda verdiği hizmetten çok memnun kalan Sultan 1. Abdülmecit, Şişli’de bir araziyi onlara tahsis edip çalışmalarını sürdürmelerini ister. Rahibeler o arazide yardım ve bağışlarla hastane binaları inşa edip kimsesiz çocuklara, yaşlı ve yoksullara hizmet etti. Zamanla buraya psikiyatri hastaları da kabul edilir oldu. İşte bu hastane, İstanbul Şili’de bulunan 150 yıllık Fransız Lape Hastanesidir (Radikal 2008). Bu olay Fransız askerlerine yapılan sağlık hizmetine tarihten bir örnektir.

Fransa'nın Nükleer Denemelerinden Zarar Gören Askerlerle İlgili Yasa ve Sivil Toplumun Tepkileri:

Fransa, 1960-1996 yılları arasında toplam 210 nükleer deneme gerçekleştirdi. Denemeler önce Fransa’nın eski sömürgesi Cezayir’de, sonraki yıllarda ise Büyük Okyanus’taki Polinezya Adaları’nda yapıldı. Askerî personel ve sivil olmak üzere, yaklaşık 150 bin kişinin nükleer denemelerden zarar görmüş olduğu sanılıyor. Bunlardan hâlâ hayatta olan yaklaşık 5 bin kişinin yüzde 35’i kanserle mücadele ediyor.

Fransa’da 2010 yılının haziran ayında nükleer denemelerin mağdurlarına tazminat ödenmesine ilişkin bir yasa yürürlüğe girdi. Bu yasanın çıkartılması için nükleer deneme mağdurlarının kurduğu iki dernek büyük çaba gösterdi. Eski Savunma Bakanı Herve Morin, bu yasayla, nükleer denemelerin sonuçlarına ilişkin yıllardır devam eden polemiğe bir son vermek istiyordu.

Nükleer denemeden zarar gören bir mağdura tazminat ödenmesine ilişkin ilk onay, ilgili yasanın yürürlüğe girmesinin üzerinden tam bir yıl geçtikten sonra, 2011 yılının Haziran ayında çıktı. Fransız devleti tarafından kurulan ilgili komisyon, yıllardan beri cilt kanseriyle mücadele eden bir kişiye binlerce euro ödenmesini onayladı. Bu kişi, Fransa, 1960’ların başında Sahra Çölü’nde ilk nükleer denemesini yaptığı sırada genç bir er olarak, patlamanın bir kaç kilometre uzağında bulunuyordu. Adının açıklanmasını istemeyen mağdur o günü anımsadığında, "üzerimizde İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma, ince yelken bezinden yapılmış koruyucu tulum, eldiven ve gaz maskeleri vardı" diye anlatıyor.

11 Başvuru Geri Çevrildi

Komisyon, tazminat ödenmesine ilişkin bu ilk onayın ardından yapılan 11 başvuruyu ise reddetti. Tazminat başvurusunda bulunan 500’ün üzerinde kişi, başvurularının geri çevrilmesinden kaygı duyuyor. Ancak yasa, tartışmalı durumların ikinci bir komisyon tarafından incelenmesini öngörüyor. Fakat bir yıldan beri bu konuda da ilerleme sağlanamıyor. Nükleer Deneme Mağdurları Derneği (AVEN) konuyla ilgili araştırmalar yaptıklarını belirtiyor.

Paris’te yasada değişik yapılmasını talep eden, farklı partilerin katılımıyla oluşan siyasi girişimlerin sayısı çoğalıyor. Bunun yanı sıra Fransız Senatosu üyesi, Polinezyalı siyasetçi Richard Tuheiava, nükleer denemelerin çevreye verdiği zararın karşılanmasını talep eden, yeni bir yasa tasarısının hazırlanması için çaba gösteriyor. Zira yürürlükte olan yasada, çevreye verilen zararın tazmin edilmesi öngörülmüyor. Richard Tuheiava, yeni yasa tasarısının Polinezya halkının düşüncelerinin bir ifadesi olacağını belirtiyor. "Yasa tasarısı metni, Polinezya’daki nükleer deneme mağdurları derneği ”Moruroa e Tatou”nun işbirliği ile hazırlandı, Tahiti’deki çevre dernekleri birliğinin de fikri alındı. Bu konuda sivil toplumun geniş kapsamlı katılımı mevcut. Polinezya’daki kiliselerin yöneticileri de buna dahil” (Krause, S.)

 

KAYNAKÇA

1) KARA, Bülent, “Özel Olarak Korunması Gereken Harp Ve Vazife Şehitlerinin, Dul Ve Yetimleriyle, Malul Ve Gazilerin Sosyal Hakları Ve Uygulamadaki Yeri”, Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ZfWT Vol. 2, No. 1 (2010) 233

2) http://www.gazilerdergisi.com/site/arsivicerik/139.htm

3) http://www.takvim.com/ulke_tatilleri.php

4) Kaufmann,Otto, “Fransa’da Sosyal Güvenlik”, Soziale Sicherheit 47, 7 (Temmuz 1998), 241- 248’den çevrilmiştir. Çeviren Prof. Dr. Tankut Centel Hukuk Fakültesi, Çimento İşveren Dergisi Ocak 1999, Sayı :1 Cilt :13 İstanbul,

5) Yaşar, Hatice, Radikal 14 Haziran 2008

6) Krause, Suzanne, Çeviren, Jülide Danışman, Editör, Başak Özay, Deutsche Welle Türkçe, www.gallipoli-1915.org.papa.htm