Şule YILMAZ
Doktora Öğrencisi
Sakarya Üniversitesi,
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri

 

Özet

Sosyal haklar alanında anayasal gelişmelerin ilk örneklerine Fransa’da görülmektedir. 1793 yılında anayasada yapılan ekleme ile kamu yardımlarının kutsal bir borç olduğu belirtilmiştir. Gazilere sağlanan haklar açısından değerlendirildiğinde Fransa’da bireylerin ekonomik ve sosyal yönden yaşam standartlarının geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Fransa sağlanan gazi sosyal hakları açısından örnek ülkelerden biridir. Fransa, Dünya Gazi Federasyonu’nun kurucu üyelerindendir. Federasyon gazilerin haklarını korumayı ve geliştirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Gazi, Gazi Sosyal Hakları.

Abstract

The first constitutional developments in the field of social rights can be seen in the examples of France. Add to the Constitution in 1793 with the public assistance and that debt is sacred. The rights provided to veterans in terms of economic and social aspects of individuals in France have been aimed to improved living standards. France is one of the examples provided in terms of social rights of veterans. France, a founding member of the World Federation of Veteran. The Federation aims to promote and protect the rights of veterans.

Key Words: Veteran, the Social Rights of Veteran.

 

GİRİŞ

Sosyal hak, yaşanılan toplumun standartları ölçüsünde ekonomik refah ve sosyal güvenlik haklarına sahip olmaktan başlayarak çağdaş bir birey gibi yaşama hakkına sahip olma kadar geniş bir haklar dizisini kapsamaktadır(Marshall, Bottamoro,2006). Sosyal devlet ilkesi özellikle II. Dünya Savaşı sonrası, Keynesyen ekonomi politikalarının bir sonucu olarak şekillenmiştir. Buna göre devlet, yurttaşlarına ekonomik ve kültürel içerikle eğitim, sağlık, çalışma yaşamı gibi alanlarda gerekli olan koşulları ve kolaylıkları sağlama görevindedir. Sosyal haklar, sosyal devlet ilkesinin gereği olarak uygulanmaktadır. Devletin sosyal adaleti sağlaması açısından özel olarak korunması gereken kişilerin ihtiyaçlarının karşılanması, kamu vicdanı ve ortaya çıkabilecek sosyal sorunların önüne geçilmesi açısından önemlidir(Kara, 2008).

Gazi kelimesi Türk Dil Kurumu(TDK) sözlüğünde; düşmanla savaşan veya savaş yapmış kimse, savaştan sağ ve zafer kazanmış olarak dönen kimse olarak geçmektedir. Uluslararası kaynaklarda gazi(veteran): “Uzun deneyimlere sahip eski asker, eski ordu mensubu, savaş bölgesinde bulunmuş asker, savaşa katılmış asker, savaşta deneyimli asker, emekli subay, emekli astsubay, eski tüfek, tecrübeli deneyimli uzman, kıdemli, eski, yaşlı, emektar, profesyonel, danışman” olarak açıklanmaktadır.

Kategorilere gelince;

1. Eski Askerler (veterans): Herhangi bir yerde ve herhangi bir zamanda Askerlik görevini yapmış kişi.

2. Harp Dönemi Askerleri: Harp zamanı askerliğini yapmış ancak, gerçek muharebe bölgesinde bulunmamış kişiler.

3. Muharebeye Katılmış Askerler: Muharebe alanında belirli bir süre askerlik yapmış ve fiilen çarpışmalara katılmış olan kişi.

Bu açıklamalara göre gazi kavramı uluslararası alanda sadece savaşa katılmış (yaralanmış veya yaralanmamış) askerleri değil, orduda görev almış ve ordudan ayrılmış, emekli olmuş askerleri de kapsamaktadır(Türkiye Emekli Astsubaylar Derneği, 05.12.2011).

Toplumda sosyal hakların gelişmişlik derecesini anlamak için korunmaya muhtaç vatandaşlara sağlanan hakların yaşam seviyesinin altında olup olmadığına bakılabilir. Ülkesi için çeşitli fedakarlıkta bulunan gazilerin korunması, devlet tarafından asgari yaşam standardını oluşturacak şekilde ayarlanmalıdır.

Çalışmamızda NATO’ya üye ülkelerden Fransa’da gaziler için sağlanan sosyal haklardan bahsedilmektedir.

DÜNYA GAZİLER FEDERASYONU (WVF)

Dünya çapında faaliyet gösteren Dünya Gaziler Federasyonu (The World Veterans Federation) 1950 yılında Fransa Paris’te kurulmuştur. Dünya Gaziler Federasyonu, kar amacı gütmeyen, devletlerden bağımsız, bölgesel olmayan, politik faaliyetleri olmayan uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. 1951 yılından beri Birleşmiş Milletler nezdindeki hukuki statüsünü sürdürmektedir. Yaklaşık 25-30 milyon gaziyi temsil etmektedir. Üyelerinin ırksal, etnik, dini, cinsiyet ya da ulusal kimlikler temelinde ayrımcılık yapmasına izin vermemektedir. 89 ülkeden 170 kuruluşun bağlı olduğu federasyonun kurucu üyeleri arasında Belçika, Fransa, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Türkiye, ABD ve Yugoslavya bulunmaktadır.

Dünya Gaziler Federasyonu (WVF) amaçlarından bazıları şunlardır:

1. Mevcut tüm yasal yollarla gazilerin, savaş mağdurlarının ve ailelerinin maddi ve manevi çıkarlarını savunmak,

2. Uygun rehabilitasyon çalışmaları ile gaziler üzerindeki fiziksel ve psiko-sosyal etkileri aşmak için çalışmalar yapmak,

3. Kendi toplumlarında gazileri ve savaş kurbanlarının tam entegrasyonunu teşvik etmek,

4. Gazileri anmanın kutsal bir vazife olduğunun aktarılması.

Dünya Gaziler Federasyonu hedeflerine ulaşmak için tüm yıl boyunca çeşitli etkinlikler gerçekleştirmektedir(The World Veterans Federation, 18.11.2011)

Dünyada gazileri anmak için 11 Kasım günü “Anma Günü (Remembrance Day)” kutlamaları yapılmaktadır. Anma Günü, Ateşkes Günü olarak da bilinir(Wikipedia, 01.12.2011). 11 Kasım 1918’de saat 11’de I. Dünya Savaşı’nda Batı Cephesi’nde ateşkes ilan edilmesi ile bu uzun savaş sona ermiştir. Fransa’da Anma Günü büyük askeri kutlamalar yapılmaktadır. Ağır bir bedel ödeyerek bitmiş olan I. Dünya Savaşı Fransız halkı açısından da büyük önem arz etmektedir. . Ülke genelinde 11 Kasım saat 11’de gazileri anmak için bir dakikalık saygı duruşunda bulunulur. Fransa’da gazilere yönelik kutlanan bir diğer önemli gün ise 8 Mayıs günü kutlanan “Gazi Günü (Veterans Day)”dür (Wikipedia, 17.11.2011).

FRANSA’DA GAZİ SOSYAL HAKLARI

Fransa’da birçok NATO üyesi ülkeler gibi gazilere çeşitli haklar sağlanmaktadır. Bu haklar arasında gazilerin yaşamlarını sağlamak için gelir ve sağlık harcamalarının devlet tarafından karşılanması gibi haklar vardır.

Fransız sisteminde gazileri(muharip gazi) bir bakanlık temsil eder. Eski muharip gazilerin menfaatleri ve programları, eski muharipler bakanına bağlı eski muharipler ve savaş kurbanları milli bürosunca idare edilir. Gazilere emekli aylığı tutarında aylık verilir. Eğer gazinin kendi aylığı varsa hem gazi aylığı hem de normal aylığı eşit olarak ödenir.Yani gazi mesela, öğretmenlik yapıyorsa hem öğretmen maaşını hem gazi maaşını alır. Emeklilik durumunda da her iki maaş birlikte ödenir. Ayrıca eski muharipler savaşta meydana gelmiş yaralanmalardan doğan menfaatlerden yararlanma hakkına da sahiptir. Eski muhariplerin daha iyi eğitim alması için tedbirler mevcuttur ve gazilerin bunları kullanması için teşvik edilir. Muharip gazi çocukları üniversitelere, harp okullarına kontenjan dolsa bile başvurmaları halinde kabul edilir.

Eski muharip gazi hizmet içindeki bir yaralanma veya hastalıktan dolayı ölürse, dul kalan eşi, eski muharibin dul eşi olarak aylığından yararlanır. Eski emekli aylığını veya onun yerine gelecek miktarı almaya hak kazanır. Böyle bir durumda kişinin ölümüne sakatlığının katkıda bulunduğu farz edilir. Gazi dul ve yetim aylığına ek olarak aile harçlığı da alırlar. Yetimlere aylık dul eş öldükten sonra rüştünü ispat edene kadar ödenir. Hayatını kazanamayacak derecede tedavisi mümkün olmayan özrü olan yetimler aylığı rüştünü ispat ettikten sonrada devam eder. Hayat sigortası ile ilgili olarak eski muharipler Fransızların yararına olan diğer başka sosyal kanunlardan yararlanabilir. Böylece eski muhariplerin sosyal güvenlik yoluyla hayat sigortasından faydalandıkları gibi, geride kalanlar da ölüm sigortası dolayısıyla toplu bir ödeme alma hakkından yararlanmaktadır. Eski muharip gazilere hastanede yatma ve sağlık hizmeti masrafları, diğer yaralanma ve hastalıklarının tedavi ücretlerinin tamamını karşılamaktadır(Gazi Haber, 15.11.2011).

SONUÇ

Korunmaya muhtaç bireylerin insanca hayatlarını sürdürmelerine olanak sağlamak sosyal devletin başlıca görevlerindendir. Dünya Gaziler Federasyonu uluslararası bir aktör olup, yasalar çerçevesinde üyesi bulunan ülkelerdeki gazilerin hak ve menfaatlerini korumayı amaçlamaktadır. Fransa’da gazilerin sosyal ve ekonomik açıdan hayatlarını devam ettirmeleri ve saygıya değer bir biçimde yaşamaları için gerekli tedbirler alınmaktadır. Muharip gaziler ve aileleri için maaş bağlanması, entegre çalışmaları, sağlık harcamalarının karşılanması ve istihdam politikaları gibi çeşitli sosyal yardımlar devlet tarafından sağlanmaktadır. Muharip gaziler, halk tarafından saygı duyulan ve ülkesi için savaşmış kişilerdir. Bu bakımdan devlet tarafından saygı değer bir yaşam geçirilecek şekilde koşullar sağlanmalıdır. Gazilerin hayatlarını devam ettirmeleri için gerekli psikolojik alt yapının oluşturulması gerekmektedir.

 

KAYNAKÇA

MARSHALL, Thomas ve BOTTAMORO, Tom; Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar, İstanbul, 2006, s.6.

KARA, Bülent; Sosyal Haklar ve Özel olarak Korunması Gereken Kişiler, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış doktora tezi, Isparta, 2008.

http://www.gazihaber.com/haber/299/baska-ulkelerin-gazileri.html,
Erişim; 15.11.2011.

“Remembrance Day”, http://en.wikipedia.org/wiki/Remembrance_Day,
Erişim; 17.11.2011.

“Armistice Day”, http://en.wikipedia.org/wiki/Armistice_Day,
Erişim; 01.12.2011

“The World Veterans Federation”, www.wvf-fmac.org , Erişim; 18.11.2011.

http://aglobalworld.com/holidays-around-the-world/veterans-day,
Erişim:30.11.2011.

“Dünya Eski Askerler Federasyonu”,
http://www.temad.org/index.php?option=com_content&view=article&id=67:-duenya-esk-askerler-fedarasyonu-veteranlar-&catid=36:haberler&Itemid=65,
Erişim: 05.12.2011.