Öğrencilerim İçin Sınav Soruları ve Duyurular

aliseyyar@sosyalsiyaset.net

 << Özürlülük ve Özürlülerle İlgili Yazılar & Makaleler

DÜNYA VE TÜRKİYE UYGULAMALARI AÇISINDAN
MANEVÎ BAKIM
 

Prof. Dr. Ali Seyyar

aseyyar@sakarya.edu.tr

“Sağlık için manevî ihtiyaçlar, vücudu meydana getiren fizikî organlar kadar önemli bir unsurdur. Hepimizin gözlemlediği fizikî durum, zihnimizi ve ruhumuzu etkileyebilir” (Florence Nightingale).

GİRİŞ: Manevî Bakımın Genel Çerçevesi

Gerek sosyal hizmetlerde, gerekse sağlık hizmetlerinde bütüncül bakım, insanın fiziksel, psikolojik ve manevî ihtiyaçlarının giderilmesini içermektedir. Terim olarak manevî bakım, insan deneyimlerinde anlam ve deneyimin geniş boyutunu kapsayan bir alandır. Manevî bakım uygulamalarıyla kurumsal (resmî) ve(ya) bireysel dinî ihtiyaçların ötesinde duygusal stres, büyük kayıp, üzüntü, kederlenme, ciddî hastalık ve ölüm korkusu gibi kaygı verici oluşumlar giderilmek istenmektedir.

İnsanlar, temelde insanlığının tanınmasını ve kendi inançlarına saygı gösterilmesine ihtiyaç duyar. Aynı zamanda kendilerinin değerli olduklarına inanmak ve onay almak isterler. Her insan, özellikle musibet gibi algılanan hastalık ve sakatlık gibi anlarında önemli sorulara cevap ararlar ve mesela “neden ben” diye sorarlar. Hayat, evren, ahiret, kader ve musibetler hakkında akla gelebilecek sorulara cevap vermek ve insanları manen rahatlatmak, manevî bakım uygulamalarının temel gayesidir.

Seyyar, manevî bakımı, manevî sosyal hizmetler kapsamında normal hasta veya bakıma muhtaç yaşlı, özürlü veya kronik hastalara yönelik maneviyat içerikli bakım hizmetleri olarak tanımlamaktadır.[1] Geniş perspektifiyle manevî bakım, bakıma muhtaç kişilerin maneviyatını (kişisel gelişimlerini, morallerini) güçlendirmeyi, hayata bağlılıklarını artırmayı, iç (manevî) dünyalarıyla barışık olmalarını, manevî sapmaları ve korkuları gidermeyi amaçlayan sosyal nitelikli ve insan odaklı bakım hizmetleridir.[2]

Manevî bakım, evde yaşayan hasta ve bakıma muhtaç kişilere uygulandığı gibi, kurumsal olarak hastanelerde, yaşlı ve özürlü bakım merkezlerinde ve huzurevlerinde de tatbik edilmektedir.

Amerikan Holistik Hemşireler Birliği iyi sağlığı, vücut, beyin ve ruh arasındaki uyum düzeyi olarak tanımlamaktadır. Bundan dolayı, insan varlığının bütün boyutlarının bir bütünlük içinde korunması ve sürdürülmesinde insana yardımcı olmak için, hemşirelerin, bütün bu alanların bakımını sağlayacak şekilde hazırlıklı olması gerekmektedir. Bu bakış açısıyla, insanın manevî boyutuna yönelik bakım hizmetlerinin verilmesi, hemşirenin ve bakıcı personelin fonksiyonunun bir parçasıdır.

Manevî bakım hizmetlerinde bakım aktörlerine (ilahiyatçılara, hekimlere, sosyal hizmet uzmanlarına, bakıcı personele, sağlık memurlarına ve hemşirelere) düşen ilkesel görevler şunlardır:[3]

1.) Manevî ihtiyaçlara yönelik bakım teşhisi, mevcut ve muhtemel bedenî problemler kadar bakıma muhtaç kişinin manevî gücünü de açıklamayı amaçlamalıdır.

2.) Manevî bakımda bakım aktörünün öncelikli amaçları, bakıma muhtaç kişinin manevî kaynaklarını harekete geçirmek olmalıdır.

3.) Bakım aktörü, manevî bakımın, bakıma muhtaç kişinin bakış açısını değiştirmek, inançlarından döndürmek değil, tam tersine kişinin ifade ettiği manevî ihtiyaçlara cevap vermek olduğunu bilmelidir.

4.) İhtiyaç doğrultusunda sunulan manevî bakım, bakım aktörü ve bakıma muhtaç kişi arasında güvenilir, samimî ve duyarlı bir ilişki üzerine kurulmalıdır.

5.) Manevî bakım, bakıma muhtaç kişinin sosyal ve manevî kaynaklarını dikkate alan ve dinî uygulamalara da imkân tanıyan bir şekilde plânlanmalıdır.

6.) Bakım aktörü, bakım plânında manevî bakım unsurlarının yazılı olarak yer almasının önemini bilmelidir.

1. SAĞLIK KURULUŞLARINDA AKREDİTASYON STANDARTLARINA UYGUN MANEVÎ BAKIM UYGULAMALARI

Sağlık kuruluşlarının hizmet kalitesini iyileştirmek ve bu bağlamda manevî bakımın uygulanabilirliğini sağlamak amacıyla, sağlık kuruluşlarının organizasyon ve hasta odaklılık anlayışının varlığının müstakil ve bağımsız bir kuruluş tarafından değerlendirildiği bir süreç olarak tanımlanan akreditasyon (standartları) ekseninde bir kalite değerlendirme ve yönetim anlayışı, son yıllarda Türkiye’de de önem arz etmeye başlamıştır.

Uluslar arası Birleşik Komisyon (JOINT COMMISION INTERNATIONAL: JCI), ABD menşeli ve kâr amacı gütmeyen Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAOH) kurumu tarafından, sağlık hizmetlerinin kalitesini ve güvenliğini iyileştirmek için kurumsallaştırılan bir akreditasyon standardıdır.

Saygınlığın bir ölçüsü olarak kullanılan akreditasyon standardı, temelde iki kola ayrılmaktadır: Organizasyon odaklı standartlar ve hasta odaklı standartlar. Sağlıkta akreditasyon kriterleri olarak tanımlanan standartlar, 2002 yılında basılmış ve Türkçe olarak şu başlık altında yerini almıştır: Uluslar arası Birleşik Komisyon (JCI), Hastaneler için Akreditasyon Standartları. 2008 baskısı draft olarak basılmış, Türkçeye çevirisi henüz yapılmamıştır. Standartları genel olarak tanıtacak olursak:

a)                           Organizasyon odaklı standartlar, sağlık kuruluşu yönetim standartları olarak da ifade edilmektedir. Bu bölüm ise altı kısma ayrılmaktadır. Kalite İyileştirme ve Hasta Güvenliği (KİG), Enfeksiyonların Önlenmesi ve Kontrolü (EÖK), Yönetişim, Liderlik ve Yönlendirme (YLY), Tesis Yönetimi ve Güvenliği (TYG), Çalışanların Niteliği ve Eğitimi (ÇNE) ve Bilgi Yönetimi (BY).

b)                          Hasta odaklı standartlar, beş kısma ayrılmaktadır: Hizmete Erişim ve Hizmetin Sürekliliği (HES), Hasta ve Yakınlarının Hakları (HYH), Hastaların Değerlendirilmesi (HD), Hastaların Bakımı (HB) ve Hasta ve Yakınlarının Eğitimi (HYE)

Kalın karakterde basılan standartlar akredite olmak için tüm kuruluşların karşılamak zorunda oldukları çekirdek standartlardır. Kalın karakterde basılmayan standartlar ise opsiyonel (tercihli) olan ve kurumların isteğine bırakılan standartlardır. Standartlar, Amaçlar ve Ölçülebilir Bileşenler olarak bölümlenmiştir.

Akreditasyon kriterlerinde “Manevî Bakım ve İhtiyaçlar” esas olarak “Hasta ve Yakınlarının Hakları (HYH)” bölümünde düzenlenmiştir. HYH.1.2 ve HYH.1.2.1 maddeleri, manevî bakımın genel çerçevesini çizmektedir. Biz bunları, Standard, Standardın Amacı ve Ölçülebilir Bileşenleri olarak değerlendireceğiz.

a)      Hasta ve Yakınlarının Hakları (HYH.1.2. ve HYH.1.2.1.)

1.)    Bakım hizmetleri çerçevesinde hastanın kişisel değerleri ve inançlarına karşı dikkatli olunur ve saygı gösterilir.

2.)    Kuruluş, hasta ve yakınlarının ibadet taleplerine veya hastanın ruhî ve dinî inançları ile ilgili benzer taleplerine cevap vermek için uygun bir yönteme sahiptir.

b) Hasta ve Yakınlarının Haklarının Ortak Amacı

Her hasta, kendi değer ve inançlarıyla bakım sürecinin bir parçasıdır. Çoğu kez kültürel veya dinî kökenli olan değer ve inançlar, hastaların benimsedikleri ve saygı gösterilmesini istedikleri içselleştirilmiş unsurlardır. Bundan dolayı bütün hastalar, kendi inançları ve diğerleri ekseninde bakım hizmetleri alabilecekleri noktasında bilgilendirilir ve cesaretlendirilir. Büyük bir bağlılıkla kabul edilen değer ve inançlar ekseninde yürütülen bakım hizmetleri, bakım sürecinin yanında hastaları da olumlu anlamda etkileyebilmektedir. Bundan dolayı bakımı üstlenen kişiler, sağladıkları bakım hizmetlerini, hastanın değer ve inançları çerçevesinde anlamaya ve uygulamaya çalışır. Bakım hizmetleri sürecinde bir hasta veya yakını, dinî veya ruhî inançlarla ilgili olarak birisiyle görüşme talebinde bulunursa, bakım hizmeti veren kuruluş bu isteğe cevap vermeye dönük bir mekanizmaya sahip olmalıdır.

c) Ölçülebilir Bileşenleri Açısından Hasta ve Yakınlarının Hakları

a.       Hastanın değer ve inançlarına saygı gösteren bir yöntem (mekanizma) mevcuttur.

b.      Bakım personeli, bu yöntemi (mekanizmayı) kullanmalı ve hastaların inanç ve değerlerine saygılı olan bir bakım hizmeti sunabilmelidir.

c.       Kuruluş, dinî ve ruhî (manevî) destek taleplerini cevap verecek bir yönteme (mekanizmaya) sahiptir.

1.1. Dünya Ülkelerinde Sağlık Kuruluşlarında Manevî Bakım Uygulamaları

Akreditasyon kapsamında olan hastanelerde manevî bakım uygulamaları zorunlu iken, birçok hastane bunun dışında gönüllü olarak manevî bakım konseptleri geliştirmiştir. Bu sayede din görevlileri hastanenin bir personeli ve sağlık ekibinin bir parçası hâline gelmiştir. Mesela ABD’de 108 hastaya bir din görevlisi düşmektedir. ABD’de özellikle yüz ve üzeri yatak kapasiteli hastanelerde tam gün çalışan din görevlileri bulunmaktadır. Hastanede din görevlisi olabilmek için en az fakülte veya papaz okulu mezunu olma şartı aranmaktadır. Din görevlileri sadece hastalarla değil, aynı zamanda onların aileleri, arkadaş ve diğer sosyal çevreleri ile de ilgileniyor. Ölen hastaların yakınlarına başsağlığı dilemek ve onlarla ilgilenmek de bu görevlilerin hizmet alanı içinde kabul edilmektedir. Bunların yanı sıra ağır bir stres altında olan hastane personeli ile ilgilenmek de bu uzmanlara düşüyor. Halen ABD etik kurullarında 3000, İngiltere etik kurullarında 500’den fazla tam mesai çalışan din görevlisi bulunmaktadır.[4]

Diğer taraftan Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAOH), JCI bağlamında 20.000’den fazla sağlık hizmeti programını denetlemektedir. Bir başka ifadeyle, Dünyanın değişik ülkelerinde 20 binden fazla sağlık kuruluşunda kaliteli sağlık hizmetlerinin yanında hastalara yönelik geliştirilen manevî bakım hizmetlerinin gerçek anlamda uygulanıp uygulanmadığı da denetlenmektedir.

1.1.1. İngiliz Sağlık Kuruluşlarında Manevî Bakım Uygulamaları[5]

2002 nüfus sayımına göre İngiltere’de Hıristiyanlık hala ana din olarak görülmesine rağmen 8,6 milyon İngiliz’in herhangi bir dinle bağlantısı yoktur. Bunun yanında diğer dinlere mensup milyonlarca insan Büyük Britanya’da yaşamaktadır. Akıl ve ruh sağlığı hizmetlerindeki ihtiyaçlar ve nüfusun dindar kesiminin ihtiyaçlarındaki değişimler nedeniyle Büyük Britanya Millî Sağlık Hizmeti (National Health Service: NHS), sağlık hizmetleri kapsamında manevî ve kültürel bakım uygulamalarını da içeren papazlık (chaplaincy) hizmetleri de uygulamaktadır. Büyük Britanya’da din (ve bunun somut tezahürü olan Papazlık) ve manevî bakım, sağlık ve bakım hizmetlerinin önemli bir parçasıdır. Papazlık hizmetleri, 1946 tarihli bir kanunda (act) belirlenmiştir. 5 Temmuz 1948’de Millî Sağlık Hizmeti (NHS) kurulmuş, 1959’da Akıl Sağlığı Yasası ile birlikte NHS kapsamında papazlık hizmetleri yönetmeliği de yayımlanmıştır.

İngiltere’de tam mesaiyle çalışan din görevlilerinin yanında yarım mesai (part-time) olarak çalışanlar da var ki, bunların sayıları 66 Musevî ve 25 Müslüman din görevlisi olmak üzere yaklaşık 4.500’dür.[6]

1.1.1.1. Bir Örnek Kurum: Oxleas NHS Trust,

Oxleas NHS Trust, Londra’daki Bexley, Bromley ve Greenwich’de yaşayan insanlar (hastalar) için akıl ve ruh sağlığı çerçevesinde sosyal ve manevî bakım hizmetleri de sağlamaktadır. Ayrıca Lewisham, North Southwark, Greenwich ve Bexley’de yaşayan insanlar için özürlü hizmetleri sağlanmaktadır. 2004 de klâsik papazlık hizmetleri yeniden gözden geçirilmiş, inanç ve kültürel yönden farklı olan diğer toplulukların ihtiyaçlarına cevap verebilecek manevî ve kültürel bakım hizmetlerinin de geliştirilmesine karar verilmiştir. Bu gelişmenin anahtar öğesi ise akıl ve ruh sağlığı hizmetlerinin toplumda temel bir yere oturtulmasının kabul edilmesi ve hizmet kullanıcılarının yardımıyla toplumdaki ibadet yerleri ile bağlantılar kurularak onay alınmasıdır. Hizmet ekibi ise koordinatörler, kasaba papazları ve fahri papazlardan oluşmaktadır. Bunlar da kendi inançlarını göstermeyecek, birçok dinî inanç hakkında bilgisi ve deneyimi olan kişiler arasından seçilmektedir.

a) Felsefesi

Manevî ve kültürel bakım hizmetlerinin bir felsefik ve ahlâkî altyapısı olmalıdır. Oxleas NHS Trust, bireysel ihtiyaçlar doğrultusunda her kesimin kendi inanç ve kültürüne saygı gösterir. Birey ve grupların manevî ve kültürel ihtiyaçlarını araştırmak ve geliştirmek için, uygun ortam ve yöntemler oluşturulur. Kuruluşun çalışmaları, gönüllülüğe ve kişiler arası sosyal ve manevî ilişkilere dayanır. Bakım hizmetlerinde eşitlik ve güvene dayanan bir anlayış hâkimdir. Bütün bakıma muhtaçlar, hizmet kullanıcıları ve ziyaretçiler, manevî ve kültürel ihtiyaçlarının onaylandığı ve giderildiği bir yer olduğunu hissedeceklerdir. Kuruluşa gelen insanlar, her zaman belli inanca sahip olduklarını rahatlıkla söyleyebilmektedir. Kuruluşla ilişkisi olan herkese el uzatılmakta ve ilgili birimlerde kendilerine sükûnet ve ilham verecek sosyal ve manevî yaklaşımlar sergilenmektedir. Oxleas kuruluşuna gelen ziyaretçiler dahî, ziyaret esnasında kitap okurlar veya ilham ve huzur sağlayan sohbetlere katılırlar. Bakım heyetindeki bütün üyeler, farklı dinî ve kültürel köklerden gelen bakıma muhtaç hastalarla özel ilgilenirler. Hastaları ve yakınlarını etiketlemek yerine, onlarla hoş ve insanî bir bağ kuracak ilişkiler geliştirirler.

b) Hizmet Yöntemi

Bakım elemanları, yaşları, ırkları, dinleri, kültürlerini paylaşmak istemeyen hastalarla dahî başarılı bir şekilde ilgilenirler. Akıl ve ruh sağlığı hizmeti kapsamında olan hastalara yoğun destek verilir, birlikte müzik paylaşımına, ibadetine, yemek yemede ve eski aile fotoğraflarına bakmalarına ve albümlerini düzenlemelerine eşlik edilir.

- Hıristiyan hastalardan biri, papazın kendisine ziyarete etmesini talep eder. Bakım heyetinin Hıristiyan olmayan üyesi onu ziyarete gider. İkisi birlikte oturduklarında, hasta ihtiyacı olduğunu hissettiği ve uzun zamandır dua etmediği için, ondan dua etmesini rica eder. İkisi de duanın tabiî cazibesinden etkilenerek, kendi inançlarına göre dualarını anlatırlar. İkisi de çok iyi olamamalarına rağmen bunda başarılı olurlar. Daha sonra samimî sohbete sessiz ama ortak dualar eşlik etmiştir.

- Sağlık kurulusun değişik binalarında yangın alarmı yüzünden mümkün olmayan “tütsü yakma”, kültürel ve manevî bakım hizmetinin devreye girmesi ile mümkün hâl getirilmiştir.

- Hastalardan biri, önceki yıllarda ölen birisi için anma töreninin oluşturulmasını rica etti. Ne yazık ki, ölüm yıldönümünde, Hıristiyan olan papaz, uzaktaki bir semti ziyarette olduğu için, bakım heyetine mensup Müslüman bir üye, papazın yerine programa katılmış ve yaptığı konuşmayla, inançlar arası bağın oluşturulmasına yardımcı olmuştur. Bu konuşmayla, imandan çok ortak insanî değerler üzerinde kaynaştırıcı yaklaşımlar sergilendi.

c) Araştırma ve Geliştirme

Sağlık hizmetlerinde iyileştirme; bize değer veren ve ümidini yitirmemiş inanan insanlarla bağlantı kurmakla sağlanabilmektedir. Manevî bakım alanında iyileştirme parametreleri tam ölçülebilir değildir, çünkü manevî bakım uygulayan papazların diğer sağlık bakım profesyonellerinin aktiviteleri gibi kaydetmeye ihtiyaçları genelde yoktur. Ancak tıbbî bakım kalitesini artırabilmek adına organizasyonel ya da bireysel başvuru çerçevesinde manevî bakım hizmetlerinin de uygulanması hekimlerce uygun görülmesinden sonra tıbbî bakım değerlendirmelerinin manevî boyutuyla da ele alınması gerekli görülmüştür. Buna bağlı olarak maneviyat ekseninde oluşturulan tıbbî bakım konseptlerine değişik inanç gruplarına yönelik olarak standart manevî bakım taslakları hazırlanmıştır. Taslaklara göre hastalara uygulanan manevî bakım hizmetleri, anket çalışmalarıyla da test edilmiştir. Manevî bakım hizmetlerinden yararlanan bir hasta, “ben çok düştükten sonra yardım için papazı ziyaret ettim. Ziyaretten sonra kendini her zaman iyi hissedersin ve papaz seni olağanüstü bir yola yönlendirir. Papaz, ‘iyi arkadaş” ve ‘iyi bir dinleyici’ çünkü ona sırlarını söylüyorsun ve o seni asla yargılamaz”. Bu araştırma, güvenirlik ve huzur bulma açısından din görevlilerin sağlık hizmetlerinde yer almalarının önemini ortaya çıkartmaktadır. Bu çalışmalar sayesinde daha etkili manevî bakım planları oluşturulmuştur.

1.2. Türkiye’de Sağlık Kuruluşlarında Manevî Bakım Uygulamaları

Türkiye’de hastanelerde yatarak tedavi gören hastalara yönelik manevî bakım veya din hizmetleriyle ilgili uygulamaların oldukça yeni ve kısa bir geçmişi vardır. Hastanelerde din ve moral hizmetleri, ilk olarak 1994 yılında Sağlık Bakanlığı bütçe görüşmeleri sırasında, Bütçe-plan komisyonunda gündeme gelmiştir. Daha sonra Sağlık Bakanlığı, İl Sağlık Müdürlüklerine vermiş olduğu talimatlarda, müftülüklerle işbirliği sağlanarak yapılacak olan hizmete yardımcı olunması istenmiştir. Bu yazışmalardan sonra DİB Başkanlığı 19.01.1995 tarihinde il müftülüklerine gönderdiği yazıyla uygulamayı başlatmıştır. Ayrıca gönderilen yazıda uygulamayla ilgili detaylara da yer verilmiştir.[7]

Hastanelerdeki din ve moral hizmetleriyle ilgili uygulama daha yürürlüğe girer girmez, çoğu haksız ve mesnetsiz birçok eleştiri almıştır. Yapılan eleştiriler arasında haklı olan eleştiriler de vardır, ancak bunlar zamanla aşılabilecek ve ilerleyen süreçte giderilebilecek aksaklıklar olarak düşünülebilir.[8]

Hastanelerdeki din ve moral hizmetleri uygulaması, Ankara Tabip Odası Başkanının 12.12.1995 tarihinde (yürürlüğe girdikten yaklaşık 11 ay sonra) Danıştay’a açtığı davada, Danıştay Beşinci Dairesi, uygulamanın iptali ve yürürlüğün durdurulmasıyla ilgili bir karar vermiştir. Bunun üzerine Sağlık Bakanlığı 7.06.1996 tarihinde 9129 sayılı bir genelgeyle, hastanelerde başlatılan din ve moral hizmetlerinin sona erdirildiğini valiliklere bildirmiştir ve uygulama resmen sona ermiştir.[9]

Hastanelerde kısa süreli yürürlükte kalan din ve moral hizmetlerinin uygulamadan kaldırılmasının gerekçeleri oldukça zayıftır. Bunlar, ya siyasî endişelerin, ideolojik ortama çekilmek istenmesi veya kişisel nedenlerden ötürü karşı çıkmalar olup, hiçbir şekilde bilimsel ve insanî bir temeli yoktur. Çünkü din ve moral hizmetleriyle ilgili o dönem yazılı basına baktığımızda, bu tür yanlı kanaatlerin olduğu çok açık bir şekilde anlaşılmaktadır.[10]

Hastanelerde kısa bir süre uygulanan din ve moral hizmetleri, hasta yakınları, hastalar, hemşireler ve diğer hastane personeli ve uygulamayı yapan görevliler tarafından olumlu karşılanırken[11], bir kısım doktorlar tarafından, farklı gerekçelerden ötürü ihtiyatla karşılanmıştır.[12] Hastanelerde din ve moral hizmeti veren görevliler hiçbir (hastaneyle ilgili) formasyona sahip olmadan bu görevlere atanmışlardır. Hatta bazı yerlerde atanan görevliler Fakülte mezunu bile olmayıp imam, müezzin, kayyım gibi görevlilerdir.[13]

Şu anda Türkiye’de sadece uluslar arası boyutuyla akredite edilmiş hastanelerde talep üzerine manevî bakım uygulamalarına resmen izin verilmektedir. Ekim 2007 itibari ile biri kamu olmak üzere toplam 15 kuruluş, akreditasyon (JCI) belgesi almaya hak kazanmıştır.[14]

1.) Acıbadem Healthcare Group

2.) Alman Hastanesi

3.) Anadolu Sağlık Merkezi

4.) Çağlayan Florence Nightingale Hospital

5.) CardioCheck Görüntüleme Merkezi

6.) Çukurova Üniversitesi; Tıp Fakültesi; Merkez Laboratuarı

7.) Dünya Eye Hospital

8.) Hisar Intercontinental Hospital

9.) Istanbul Memorial Hospital

10.) Kent Hastanesi

11.) Medline Alarm Sağlık Hizmetleri A.Ş.

12.) Mesa Hastanesi

13.) Metropolitan Florence Nightingale Hospital

14.) Vehbi Koc Foundation American Hospital

15.) Bayındır Holding

2. HUZUREVLERİNDE (BAKIM MERKEZLERİNDE) MANEVÎ BAKIM UYGULAMALARI

2.1. Almanya’da Manevî Bakım Eğitimi ve Uygulamaları

Almanya’da gerek normal yaşlılar için kurulmuş huzurevlerinde (Altersheim), gerekse bakıma muhtaç kişiler için tesis edilmiş bakım merkezlerinde (Pflegeheim) manevî bakım hizmetleri sakinlerin istek ve talepleri doğrultusunda değişik dinî, mezhebî, kültürel, felsefik açılımlarla uygulanmaktadır.

Manevî bakım (Seelsorge), genelde manevî terapistlerce (Seelsorger) uygulanmaktadır. Manevî bakım eğitimi, ilahiyat (din eğitimi) ve sosyal hizmetler (sosyal pedagoji ve sosyal çalışma) bilimlerinden oluşmaktadır. Manevî terapi alanında eğitim alan öğrenciler, sosyal hizmet uzmanlarına verilen temel dersleri almak mecburiyetinde oldukları gibi, din pedagojisi, psikolojisi ve ahlâkı gibi konular hakkında da bilgi sahibi olmaktadır. Manevî terapistler, gerek kiliselere ait sosyal kurumlarda, gerekse devletin değişik sosyal hizmet kurumlarında ya sosyal hizmet uzmanı ya din adamı (ilahiyatçı) olarak veya her iki fonksiyonu birlikte üstlenerek manevî terapist olarak görev alabilmektedir.

Manevî terapi eğitimi, meslek liseleri ve üniversitelerin yanında kilise ve dinî cemaatlere ait olan 4 yıllık Meslek (Teoloji) Yüksek Okullarında da verilmektedir. Bu okullarla kayıt yaptırabilmek için, genelde 10 yıllık örgün eğitimin dışında sosyal veya dinî hizmetler alanında en az bir yıl gönüllü veya görevli olarak çalışma şartı aranmaktadır.

Özellikle ölümcül bir hastalığa yakalanmış hasta ve hasta yakınları ile ilgilenmek, onlara “ölüme refakat hizmetleri” kapsamında manevî telkin ve destek hizmetleri vermek, intihara meyilli kişilerin manevî dünyalarını tamir etmek, aile içi şiddete maruz kalmış aile fertlerine manevî destekli psiko-sosyal yardımlarda bulunmak, modern hayat ile örf ve gelenekler arasında kalmış ve manevî boşluklara itilmiş gençlerin sorunlarına çözüm üretmek, hapishanede yatmakta olan mahkumların manevî ihtiyaçlarını karşılamak ve genelde dinî yönden sapma gösteren ve bunalımlara girmiş kişilere manevî rehabilitasyon hizmetleri sunmak manevî terapistlerin görev alanlarına girmektedir.

Almanya’da yaklaşık olarak 35 bin manevî terapist (Seelsorger) değişik sosyal alanlarda faaliyet göstermektedir. Bunlardan % 40’i meslek liselerinden, % 10’u Meslek Yüksek Okullarından ve % 27’si ise Üniversitelerden mezundur.[15]

2.1.1 Frankfurter Verband Örneği

Müslüman yaşlılara yönelik İslâmî bakım hizmetleri de sunan Frankfurter Verband, Frankfurt´ta sosyal hizmetler ve bakım alanında kamu yararına çalışan en büyük kurumdur. Verdiği hizmetler, Frankfurt´ta yaşayan yaşlılara yönelik verilen hizmet alanlarının tümünü kapsamaktadır. Frankfurter Verband´ın yaşlılara yönelik verdiği hizmetler, yaşlılar için özel konut, evde profesyonel bakım hizmeti ve evden acil çağrı sisteminden, kurumun kendine ait yaşlı bakımevleri ve 50 yaş üzeri insanlar için çok zengin ve çeşitli boş zamanları geçirme program ve etkinliklerine kadar uzanmaktadır. Özürlü ve engelliler içinde verilen hizmetlerde çok yönlü ve çok kapsamlıdır. Engelliler için özel konut, ikamet gurupları, ayakta bakım hizmetleri, evde bakım hizmetleri, tam özürlüler için bakımevleri, aynı kurum içinde gündüz bakımevi gibi hizmetlerle özürlü ve engellilerin ihtiyacına en uygun hizmetler sunulmaktadır.

Engellilik durumu ve yoğun bakım ihtiyacına rağmen, bakıma muhtaç yaşlı ve özürlüler, yaşıtlarıyla beraber imkânları dâhilinde kendi kontrolünde bireysel olarak yaşantılarını sürdürebilecek aşağıdaki bakım hizmetleri sunulmaktadır.

-         Özel gündüz bakımevinde kısmi bakım ve tedavi

-         Hekim nezaretinde haftada beş defaya kadar fizik tedavi ve ergoterapi hizmeti

-         Engelliler ve yakınları için pisiko-sosyal ve manevî danışma hizmeti

-         Boş vakit geçirmek için aktiviteler, bayram ve kutlamalar

-         Toplumsal hayatta katılabilmek için destek

-         Modern sağlık merkezinde fizyoterapi muayenehanesi,

-         Tıbbî banyo ve yüzme havuzu,

-         Yetişkin ve çocuklar için ergoteraoi (meşguliyet terapisi), ve podoloji (ayak bakımı)

2.2. Türkiye’de Manevî Bakım Uygulamaları: Kayışdağı Darülaceze Örneği

Türkiye’de manevî terapi veya manevî bakım eğitimi veren resmî bir eğitim kurumu henüz yoktur. Ancak bazı sosyal kurumlarda manevî destek programları özel çabaların bir sonucu olarak uygulanmaktadır. Mesela Kayışdağı Darülaceze Müdürlüğü bünyesinde yaşlı sakinler için 2005 yılında Manevi Bakım Birimi oluşturulmuştur. Yaş ortalaması 68 olan Darülaceze sakinlerinin yaşamsal ihtiyaçlarının yanı sıra manevî yönden de doyurulmalarının kurumsal görevlerden biri olarak kabul edilmektedir. Dinî gün ve gecelerde düzenlenen özel organizasyonların yanı sıra rutin olarak manevî sohbet programları da sürdürülmektedir. Gayri Müslim sakinler için de sürekli hizmet alabildikleri kilise ve havra gibi ibadethaneler bulunmaktadır. Talepleri doğrultusunda Cumartesi ve Pazar ayinlerine ulaşımları kurumca sağlanmaktadır.

2005 yılında bu kurumda çalışan personele hizmet içi eğitim programları kapsamında sosyal ve manevî bakımın temellerine dönük iki saatlik ders verilmiştir. Ders programlarında Prof. Dr. Ali Seyyar tarafından kaleme alınmış olan ve SHÇEK Genel Müdürlüğü tarafından 2005 yılında bastırılan “Teorik ve Pratik Boyutlarıyla SOSYAL BAKIM” kitabı, kaynak olarak kullanılmıştır. Ders sonunda kurum personeline ücretsiz olarak bu kitap dağıtılmıştır.

Son dönemlerde kurumda Demans / Alzheimer hastalığı olan yaşlının bakımını kolaylaştırmak, yaşam kalitesini arttırmak, ailesinin ve bakım veren kişilerin günlük yaşamlarındaki zindeliğini korumak ve demanslı yaşlıların aktiviteler ile yaşamlarına değer katmak amacı ile demanslı yaşlılara yönelik manevî bakım aktiviteleri de içeren bütüncül bakım hizmet uygulamaları geliştirilmiştir.

Her yaşlının farklı olduğu düşüncesi göz önünde tutularak, ‘bireysel bakım modeli’ne uygun olarak hazırlanan bakım konsepti, bakıma muhtaç yaşlının demans derecesine ve bakıma muhtaçlık durumuna göre tasarlanmıştır. Bakım konsepti, Demans/ Alzheimer hastası olan yaşlıların, hastalıklarının hafif evresinden vefatlarına kadar olan dönemlerini, çeşitli aktivitelerle geçirerek günlük yaşamlarını daha kaliteli ve aktif olarak sürdürmelerini hedeflemektedir. Bu aktiviteler teorik bilgi olmaktan ziyade pratikte uygulanmış ve neticesinde birçok güzel sonuca ulaşmıştır. İlerleyen zamanlarda elde edilen bilgilerle ve yapılan uygulamalarla genişletilebilecek olan aktivitelerin kurumlarda çalışan bakım personelinin meslekî hayatlarına katkıda bulunacaktır.

“Manevi Bakım Aktiviteleri” ile demanslı kişinin geçmiş hayatında mensubu olduğu din veya benzeri ahlaki öğretileri ile uyumlu ritüellerin parçası olmaları sağlanarak, söz konusu aktiviteye aşinalığın sağladığı pozitif etki ve manevi huzur hissiyatı ile yaşam kalitelerinin artırılması, yine depresif belirtilerinin önüne geçilmesi, davranışsal belirtilerinin azaltılması sağlanabilmektedir.[16]

	Arama terimlerinizi girin Arama formu gönder
	Web www.sosyalsiyaset.net