Makaleler ;

Ali Seyyar’ın Makaleleri

Kanunî Düzenlemeler ve Sosyal Gelişmişlik Açısından Almanya’da Sosyal Siyaset
(Kronolojik Sıralamaya Göre)

Doç. Dr. Ali Seyyar
Sakarya Üniversitesi
İİBF-Öğretim Üyesi


 

1839: Prusya hükümeti tarafından kabul edilen “Fabrikalarda Çalışan Gençlerin İstihdamı İle İlgili Düzenleme”, çocuk çalıştırmanın önüne bazı engelleyici hükümler getirmektedir.

1845: Prusya’da ticarî ve üretime yönelik düzenlemelerin önündeki engeller kısmen kaldırılmaktadır. Sanayileşmeye hız verilmektedir. Aynî ücret sistemi yasaklanmaktadır.

1849: Dresden’de ilk defa ücretsiz istihdam hizmeti veren “İş ve İşçi Bulma Derneği” kurulmuştur.

1863: İşçi sendikaları tarafından “Umumî Alman İşçi Cemiyeti” ve “Alman İşçi Cemiyetleri Konfederasyonu” kurulur.

1868: İşletme hastalık sandığına veya meslek odalarına bağlı yardım sandıklarına mensup olmayanlara, mahallî hastalık sandıklara kanunen üye olma mecburiyeti getirilmiştir.

1869: Çalışma ve ticaret hayatı ile ilgili düzenlemeler çerçevesinde ilk kez işçi güvenliğine ilişkin hükümler getirilmiştir.

1876: Yardım sandıkları hakkında çıkartılan İmparatorluk kanunu ile hastalık sandıklarının temeli atılmıştır.

1878: Bismarck, “Sosyalistler Kanunu” ile “sosyal demokrasinin kamuyu tehdit eden faaliyetlerini” yasaklayarak, sendikal hareketi de engellemiş oldu. Buna karşılık yeni bir kanunî düzenleme ile işyerlerinde çalışan anne adaylarına koruyucu hükümler getirilmiştir.

1881: I Wilhelm, “Kayser Fermanı” ile sosyal kanunların çıkartılması yönünde tebligat yayınlar.

1883: Sosyal kanunlar kapsamında “İşçilerin Sağlık Sigortası Kanunu” parlamentoca kabul edilir. Buna göre, hekim ve ilaç masrafları sigortaca karşılanır. Ayrıca, hasta ve çalışamayan işçilere, iş göremezlik (hastalık) ödeneği hakkı verilmektedir.

1884: İş kazası sigortasının kabulü ile işverenler, iş kazası riskine karşı sorumlu tutulmaktadır.

1889: Yaşlılık ve malullük sigortası kabul edilir. Emeklilik yaşı 70 iken, malullük maaşı ödemesi sürekli iş göremezlik ile başlamaktadır.

1890: Sosyalistler Kanunu ortadan kaldırılır. İşçi sendikalarının faaliyetlerine yeniden izin verilir.

1891: İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile çalışma hayatına yönelik kamusal denetim ilgili ilk düzenlemeler getirilir. İşletmelerde gönüllü iş konseylerinin kurulmasına da izin verilir.

1892: Hastalık sigortasının kapsamı genişletilir. Bundan böyle aile fertleri de sigorta kapsamına dahil edilir.

1905: Maden ocaklarında işletme (iş) konseylerinin kurulması mecburî bir nitelik kazanır.

1911: Müstahdemler (beyaz yakalılar), yeni oluşturulam müstahdemler sigortası kapsamına alınır. Yürürlükte olan üç sosyal sigorta dalı, Devlet Sigorta Nizamı (RVO) adı altında bir çatı altında toplanır. İlk kez dul ve yetimler, sigorta kapsamına alınır.

1916: İşçi sendikaları, işgörenlerin temsilcisi olarak kanunen kabul edilir. İşletmelerde çalışan işçilerin temsilcileri ise iş konseyleridir. Emeklilik yaşı erkekler için 65’e, kadınlar için ise 60’a indirilir.

1918: Haftalık çalışma saatı, 48 saat olarak kabul edilir. İşsizilik sigortası uygulamasına geçilir. Grev ve lokavt düzenlemeleri ile toplu iş sözleşmelerine imkân tanınır.

1919: Gazilerin himayesi kapsamında ilk kez meslekî rehabilitasyon aracılığı ile sakat askerlerin yeniden çalışma hayatına kazandırılmaları öngörülür.

1920: İşçi ve işveren sendikaları, toplu iş sözleşme yapma yetkisini elde eder. Savaşta zarar görenlerin sosyal güvenliği düzenlenir. İş Konseyleri Kanunu, işletmelerde çalışanların kolektif temsilciliğini kabul eder.

1923: Maden ocaklarında çalışanların sosyal güvenliği yeniden düzenlenir. Çalışma hayatına, her iki tarafa da bağlayıcı arabuluculuk müessesesi getirilir. Ağır derecede sakatların meslekî entegrasyonu ve iş hayatına katılımları kanunî olarak kolaylaştırılıyor.

1925: İş kazası kapsamı genişletiliyor. Meslekî hastalık ve yol kazası da sosyal sigorta kapsama alınır.

1926: İş Mahkemesi Kanunu ile çalışma hayatına yönelik ihtilaflar, ihtisas mahkemeleri olan müstakil iş mahkemelerinde görülür.

1927: İş Bulma ve İşsizlik Sigortası Kanunu uygulamaya konulur. Meslekî danışma ve iş bulma, devletin görevi hâline getirilir. İşsizlik ödeneği, çalışamayanların sosyal güvenliği olarak kabul edilir. Denizde çalışanlar için özel sosyal sigorta tesis edilir. Anne adaylarının sosyal himayesi ilke olarak benimsenir.

1930: Aile hekimliği hizmetleri tesis edilir.

1934: Millî Çalışma Düzeni Kanunu ile iktidara gelen Alman Nasyonal Sosyalist Partisi, sendikal faaliyetleri yasaklar, iş konseylerini lağveder ve “Lider İlkesini” uygular.

1938: Esnak ve sanatkârın sosyal güvenliği (emeklilik sigortası) tesis edilir. Çalışma saatleri, dinlenme ve izin hakkı yeniden düzenlenir.

1942: Çalışma hayatında bulunan anne adayları, değişik sosyal risklere karşı koruma altına alınır.

1946: Askerî Koalisyon Hükümeti (Amerika, İngilizler, Fransa ve Rusya), iş konseylerine yeniden izin verir.

1949: Toplu iş sözleşmesi, yeniden kabul edilir.

1950: Gazi ve savaşta dul ve yetim kalanların sosyal güvenliği, Federal Hükümet tarafından yeniden düznelenir.

1951: Maden ocaklarında ve demir-çelik işletmelerinde “Birlikte Yönetim Kanunu” uygulanır. İş güvencesi ile, çalışanların koruma kapsamı genişletilir. Fazla mesai ve tatil günlerinde çalışmanın ücretlendirilmesi ile ilgili yeni düzenlemeler getirilir. Evde çalışma, işyerinde çalışma gibi, sosyal güvenlik kapsamına alınır.

1952: İşçilere, yönetime katılma kapsamında daha çok haklar tanınır. Hamilelik döneminde kadınlara daha kapsamlı iş güvencesi getirilir. Analık izni uygulamasına geçilir. Federal İş Bulma Kurumunun tesisi ile İşsizlik Sigortası yeniden düzenlenmesi kabul edilir.

1953: Müstahdemlerin müstakil sosyal güvenliği yeniden kabul eilir. Kamu sektöründe çalışan personele, iş konseylerinde olduğu gibi, daha çok katılım hakkı tanınır. Sakatların hakları genişletilir. İşyerlerinde özürlülerin istihdamını artırmak için, özürlüler kota sistemi uygulanır.

1956: Emekliler, kanunî hastalık sigortası kapsamına alınır.

1957: Değişik sosyal güvenlik kapsamında olanların emeklilik hakkı eşit hâle getirilir. Rehabilitasyon hizmetleri genişletilir. Emeklilik maaşları dinamik hâle getirilir, yani enflasyona karşı korunur ve iktisadî gelişmeye göre ayarlanır. Hastalık hâlinde işgöremezlik ödeneği ilkesi kabul edilir. Buna göre işveren, hasta olan işçisine, belirli bir süre için hastalık parası öder. Yaşlı çiftçiler, kamusal sosyal yardım kapsamına alınır. Orduya alınan genç işçilere, iş güvencesi getirilir.

1960: Gençlerin korunması kapsamında çalışan gençlerin özel güvenliği ilkesi benimsenir. İlk kez kira yardımı uygulamasına geçilir.

1961: Federal Sosyal Yardım Kanunu ile muhtaç olanların sosyal güvenliği garanti kapsamına girer. İşçi elinde varlık teşkili ilkesi benimsenir.

1963: Yıllık asgari izin süresi, bütün işçiler için uygulanır.

1969: Aktif istihdam (çalışmayı teşvik) kanunu ile işsizliğin önlenmesi esas alınır. İlk kez kısa vardiyede çalışanlara İş Bulma Kurumu aracılığı ile bir ödenek sağlanır. Hastalık hâlinde işverenler tarafından işçilere altı hafta boyunca işgöremezlik ödeneği verilir. Meslekî eğitimin temel esasları benimsenir.

1970: Eğitim gören öğrencilerin sosyal güvenliği, temel esas olarak kabul edilir.

1971: Okul ve üniversite öğrencileri ile okul öncesi eğitim veren kreşlerdeki çocuklar, iş kazası sigortası kapsamına alınır. Hastalık sigortası kanununda koruyucu hekimlik ilkeleri benimsenir.

1972: İşletmelerde çalışan işçilerin ve sendikaların temsil hakları genişletilir. Ev hanımları, emeklilik sigortası kapsamına alınır. Esnek emeklilik yaşı uygulanır. Çiftçilerin sosyal güvenliği, yeniden düzenlenir. Ödünç işçi uygulamlarına yeni sınırlamalar getirilir.

1973: İş Güvenliği Kanunu ile işletmelerin iş hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurma hükmü getirilir.

1974: Sakatlılık sebebi ne olursa olsun, bütün özürlülere yeni haklar tanınır. Sosyal sigorta kapsamında olanların tıbbî ve meslekî rehabilitasyon haklarında eşitlik ilkesi benimsenir. Çalşıma hayatının insanileştirilmesi araştırma projesi çerçevesinde işyerlerinin insan onuruna göre düzenlenmesi yönünde iyileştirici tedbirler getirilir. İşletme içi emeklilik sigorta hizmetleri yeniden düzenlenir.

1975: Özürlülerin, bütün sosyal sigorta dallarından istifade edebilmeleri yönünde yeni düzenlemeler getirilir. Çocuk parası kanunu ile çocuk sahibi olanlara yeni haklar tanınır.

1976: Büyük şirketlerde yönetim kurullarına işçilerin de seçilmelerine ve birlikte karar vermelerine imkân tanınır. Gençleri koruma kapsamında 15 yaşın altında olan çocukların çalıştırılmaları yasaklanır. İşyerinde kullanılan tehlikeli maddelerin işaretlendirilmesi şartı getirilir. Sosyal Kanun Kaitabının 4. bölümü tamamlanır (Emeklilik, hastalık ve kaza sigortasına ahenklilik hükümleri).

1977: Kazazedelerin sosyal güvenliğini düzenleyen kanun yürürlüğe konulur. Hastalık sigortası sisteminde artan maliyetleri azaltmak için yeni tedbirler alınır.

1979:Çalışan anneyi koruma kapsamında annelere, kanunî koruma süresinin sona ermesinden sonra 4 aylık bir ek izin hakkı verilir. Özürlü olanların emeklilik yaşı 65’e indirilir.

1980: Sosyal Kanun Kitabı’nın 5. bölümü tamamlanır. Özürlülerin emeklilik yaşı 60’a indirilir.

1981: Sanatçıların sosyal sigortası kanunu sâyesinde serbest sanatçılar ve yazarlar kanunî hastalık ve emeklilik sigortası kapsamına alınır. Kayıt dışı istihdama karşı mücadele kanunu kabul edilir.

1984: Hastane maliyetlerini finanse etmek maksadıyla bir kanun kabul edilir.

1985: Çalışmayı teşvik kanunu çerçevesinde kabul edilen kısmî süreli iş akitleri, bundan böyle sınırlama sebebi sorulmaksızın, kabul edileceğine dair hükümler getirilir. Çacuk bakım izni ve parası Federal Eğitim (Bakım) Kanunu ile kabul edilir.

1986: Özürlüler Kanununda yapılan bir reform ile korunan özürlülerin kapsamı genişletilir.

1988: Esnek emeklilik ve erken emeklilik uygulamasına izin verilir. İşletmelerde mevcut iş konseylerinde 18 yaşını aşmış ve meslekî eğitim gören gençlerin de temsili kabul edilir.

1991: Sosyal Kanun Kitabının 8. bölümü tamamlanır (çocuk ve gençlerin korunmasına yönelik hükümler).

1992: Sosyal Kanun Kitabının 6. bölümü tamamlanır. Kadınların emeklilik yaşı, 2012 yılına kadar kademeli olarak 65’e çıkarılması öngörülür.

1994: Sosyal sigorta sisteminde mevcut sigorta dallarına beşincisi eklenir: Bakım Sigortası. Hastalık hâlinde ödenen işgöremezlik ödeneğinden yararlanabilen kesimlerin sayısı artırılır. Bundan böyle çıraklar, kalfalar, kısmî süreli çalışanlar ve esnek çalışanlar da yararlanabilecek.

1996: Sosyal Kanun Kitabına 7. bölüme kanunî kaza sigorta eklenir. Emek piyasasasdında adil ücretlendirmeyi sağlamak maksadıyla inşaat sektöründe çalışanlara asgari ücret uygulamasına geçildi. Bütün sektörlerde eşit iş güvenliği tedbirlerinin sağlanması için, Avrupa iş güvenliği normlarının uygulanmasına geçildi.

1999: İnşaat sektöründe ücret ve sosyal dumping uygulamlarına ve kayıt dışı istihdam uygulamlarına karşı yeni tedbirler getirildi.

2000: İşsizliği azaltmak ve kısmî süreli istihdamı artırmak maksadıyla kısmî çalışma ve kısmî süreli iş akitlerine yönelik Avrupa ilkeleri benimsendi. Kısmî süreli iş akitlerine göre çalışanlara yönelik ayrımcılığın ortadan kaldırılması ve süresiz iş akitlerine göre çalışanlarla eşit hakların elde edilmesine ilişkin yeni tedbirler getirildi. İşsiz özürlü sayısını azaltmak maksadıyla, işverenlerin daha çok özürlü çalıştırmalarına yönelik teşvik programları kabul edildi.

2001: Malullük ve işgöremezlikten dolayı elde edilen emeklilik hakkı, iki basamaklı olarak hazırlanan çalışma gücünde azalmadan ötürü emekliliğe dönüştürülür. Özürlü emeklilik yaşı 60’dan 63’e yükseltilir. İşsizlik ödeneklerinde bazı kısıtlayıcı tedbirler getirilir. Özel (bireysel) emeklilik ve işletme emeklilik sandığı uygulamları teşvik edilir.

2002: Job-AQTIV Kanunu yürürlüğe girer. Buna göre aktif istihdam politikaları çerçevesinde A: Etkinlik, Q: Kalifikasyon; T: Eğitim; I: Girişimcilik-İnisiyatifçilik; V: Arabuluculuk enstrümanları aracılığı ile iş bulma çalışmaları canlandırılır. İş Bulma Kurumu, yeniden organize edilir. Özel istihdam bürolarının çalışmalrı yeniden düzenlenir. Meslekî eğitim gören muhtaç öğrencilere yönelik burs imkânları genişletilir. Özürlülerin önünde bulunan bütün engellerin kaldırılmasına yönelik kanun yürürlüğe girer. Gençlerin müstehcenlikten korunmaları yönünde yeni kanunî düzenlemeler yapıldı.