Ufuk BİNGÖL
Doktora Öğrencisi
Sakarya Üniversitesi,
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri

GİRİŞ

Gerek hala sembolik olarak bağlı olduğu Birleşik Krallık nedeniyle gerekse uluslararası barışa destek faaliyetleri nedeniyle yıllarca çeşitli savaşlara katılan Avustralya ve Yerlileri (Aborijinler ve Torres Strait Islander’lar) katıldıkları savaşlarda geride bir çok ölen asker ve gazi bırakmıştır ve halihazırda bırakmaktadır. Ölen askerlerin ailelerinin ve gaziler ile onların ailelerinin yeniden hayata kazandırılması, maddi ve manevi destek sağlanması kapsamında faaliyet gösteren kurumların başında Avustralya Gazi İşleri Bakanlığı bulunmaktadır.

Bu çalışmada Avustralya Gazi Bakanlığı ve faaliyetleri incelenmiştir. Çalışmanın kapsamı Gazi işleri bakanlığının yapısı, amacı ve faaliyetleridir. Bu çalışmada ağırlıklı olarak Avustralya Gazi İşleri Bakanlığı internet sitesinden ve çalışmanın birinci bölümünde belirtilen kanunlardan faydalanılmıştır. Ayrıca konunun detayları Gazi İşleri Bakanlığının sağladığı hizmetler, kapsam ve hesaplanması konusunda hazırladığı özet bilgi formlarından (fact sheets) araştırılmıştır. Çalışmanın neticesinde kısaca Avustralya Gazi faaliyetleri değerlendirilmiştir.

1. AVUSTRALYA GAZİ İŞLERİ BAKANLIĞI

1.1. Amacı ve Görev Alanı

Avustralya Gazi İşleri Bakanlığı, yaklaşık 400.000’den fazla Avustralyalı gazi ve emekli askerin, onların eş ve çocukları ile bakmakla yükümlü oldukları kişilerin maddi, manevi bakımlarının yürütülmesi ve düzenlenmesi maksadıyla ilk olarak 1917 yılında kurulmuştur. Bakanlığın ilk kuruluş amacı Birinci Dünya Savaşından dönen askerlerin yeniden hayata iştiraki ve sosyal yönden desteklenerek yeniden ülkeye kazandırılması maksadıyla tam Türkçe karşılığı olmamakla beraber Vatana dönüş Bakanlığı olarak çevrilebilecek yani ‘Ministry of Repatriation’ adıyla kurulmuştur. Bakanlık nihai olarak 5 Ekim 1976 yılında Gazi işleri Bakanlığı yani ‘Minister for Veterans' Affairs’ adını almıştır.

Avustralya Gazi işleri Bakanlığının temel etki alanından bulunan gruplar ;

• Avustralya devletinin katıldığı savaşlarda görev alan askerler

• Avustralya Silahlı Kuvvetleri mensupları

• Avustralya Federal Emniyet Güçleri ve onların aileleri ve bağlılarıdır.

Buna göre Avustralya Gazi işleri Bakanlığı aşağıdaki yasalar kapsamında faaliyetlerini icra etmektedir.

• 1986 yılında çıkan Gazi hakları yasası ‘Veterans’ Entitlements Act’

• 1918 yılında çıkan Savunma güçlerinin eve dönüş yasası ‘Defense Service Homes Act’

• 1988 yılında çıkan İş kazası yaşayan çalışanları rehabilitasyonları ve tazminatları yasası ‘Safety, Rehabilitation and Compensation Act’
• 2004 yılında çıkan Güvenlik güçlerinin rehabilitasyonları ve tazminatları yasası ‘Military Rehabilitation and Compensation Act’

Yukarıda bahsedilen yasaların uhdesinde ve belirlenen etki alanında Avustralya Gazi işleri Bakanlığının her yıl Avustralya Parlamentosuna sunmuş olduğu raporlara göre bu bakanlığın temel amaçları ;

• Etki alanındaki vatandaşların düzenli gelir, tazminat ve diğer yardımlar gibi kendi kendilerine yetebilecek şekilde hayatlarını idame etmelerini gerçekleştirecek maddi imkanları sağlamak,

• Bunun yanında onları yaşam kalitelerini artırmak maksadıyla sağlık ve diğer manevi bakımlarını sağlamak,

• Yine manevi bakım kapsamında sayılabilecek olan Avustralya adına kahramanlıklar gerçekleştiren söz konusu vatandaşlara yaraşır bir şekilde onların hatırasını en iyi şekilde temsil etmek ve miraslarını gelecek kuşaklara aktarmak olarak belirtilmektedir.

1.2. Organizasyon Yapısı

Tüm Avustralya çapında yaklaşık 2500’ün üzerinde çalışanla hizmet veren Avustralya Gazi işleri Bakanlığı, Avustralya’nın tüm eyalet ve bölgelerinde toplam 26 adet bölgesel çalışma ofisi kurmuştur. Bu ofisler vasıtasıyla Gazi işleri Bakanlığı çevrimini (Veterans’ Affairs Network) oluşturan bakanlık ayrıca yine aynı ofisler aracılığıyla sorumluluğunda bulunan kişilere danışmanlık ve avukatlık hizmeti sağlamaktadır.

Yönetimsel hiyerarşinin en üstünde bakan bulunmaktadır. Bakana bağlı Genel sekreter veya Gazi İşleri Başkanı bulunmaktadır. Genel sekretere bağlı olarak Başkan yardımcı ve Askeri yüksek temsilcisi bulunmaktadır. Başkan Yardımcına bağlı, bölgelerden sorumlu 7 temsilci bulunmaktadır. Bu temsilciler Gazi işleri bakanlığını söz konusu eyaletlerde temsil görevini üstlenmektedir.

Gazi işleri Bakanlığından Sekretere bağlı olarak çalışan beş birim bulunmaktadır. Bunlar ;

• Tazminat, aylık, ikramiye gibi gelir politikalarını üreten, rehabilitasyon, araştırma ve geliştirme ve iş kolaylaştırma gibi konularda faaliyet gösteren, politikalar üreten ve uygulayan DESTEK BÖLÜMÜ (Support Division)

• Genel Sağlık hizmetlerinin yöneten ve politikalar üreten, yaşlı bakım hizmetlerini ve diğer manevi bakım konularında faaliyet gösteren ve politikalar üreten HİZMET BÖLÜMÜ (Services Division)

• Halkla ilişkiler, diğer kurumlarla ve parlamento ile ilişkiler faaliyetlerini yürüten, ayrıca kurumun bilgi işlem ve kaynak kullanım faaliyetlerini yürüten İDARİ BÖLÜM (Corporate Division)

• Hukuk faaliyetlerini, Anzak dönemi araştırmalarını, tüm dünyadaki Avustralya için ölmüş askerlerin mezarlarının bakım ve idamesi faaliyetlerini ayrıca onların anılarını her dönem yaşatmak ve geleceği taşımak maksadıyla gerçekleştirilen faaliyetleri yürüten icra bölümü (Executive Division)

• Ayrıca Genel sağlık danışmanlığıdır.

Genel Sekretere bağlı olarak silahlı kuvvetler mensubu bir general de yüksek temsilci olarak görev yapmaktadır.

1.3. Savaşlarda Avustralya

Geçmişinde ve halihazırda bir çok savaşa gerek sömürgeci ülkeler zoruyla gerekse tam bağımsızlığından sonra uluslararası barış kapsamında katılan Avustralya’nın yaklaşık 400.000’den fazla veteranı bulunmaktadır. Ayrıca Avustralya’nın katıldığı savaşlar, tarihleri ve kaybettikleri asker sayısı aşağıdaki tabloda sunulmaktadır. (http://www.awm.gov.au)

 

 

2. SAĞLANAN HİZMETLER VE HAKLAR

2.1. Maaş Bağlanması ve diğer gelir hizmetleri

Avustralya devleti tarafından tüm gazilere ve savaş sonucu hayatını kaybedenlerin ailelerine emekli maaşı bağlanmaktadır. Buna göre Gazi işleri bakanlığı tarafından hazırlanan kriterlere göre emekli maaşı tahsis edilmektedir. Bakanlığın ödenecek maaş on dört günlük (Fortnight) olarak hesaplanmaktadır. Fakat biz bu yazıda aylık olarak açıklayacağız. Bağlanacak emekli aylığı hesaplanırken öncelikle hane geliri hesaplanmaktadır (Income Test). Eğer hane geliri belirlenen eşikten düşükse en yüksek seviyeden emekli aylığı bağlanabilmektedir. Eğer hane geliri belirlenen eşikten yüksek ise gelirin, belirlenen eşiğe oranına göre azalan bir emeklilik aylığı bağlanmaktadır. Emekli aylığının hesaplanmasındaki bir diğer durum hanenin varlıklarının gelirlerinin belirlenmesi hususudur (Asset Test). Buna göre gazi ve ailesinin sahip olduğu varlıkların değeri belirlenen eşikten düşükse yine en yüksek oranda emekli aylığı bağlanmaktadır. Emekli aylığındaki hesaplamaya etki eden bir diğer unsur ise gazinin medeni halidir. Buradaki oranlar iki başlık altında toplanmıştır. Buna göre bekar ve birlikte yaşama oranları emekli aylığının bağlanmasındaki medeni hale yönelik unsurlardır. Gazinin birlikte yaşama kapsamına göre evli olması, aynı cinsten veya karşı cinsten birisi ile ilişkinin olması, ev arkadaşlığı ve bunun gibi yetkili eyalet kanunlarının onayladığı birlikte yaşama hususlarıdır. Emekli aylığına ek olarak belirtilecek bir diğer husus, Gazinin sakatlanma oranıdır. Buna göre ilgili sağlık kuruluşları tarafından tespit edilen sakatlık oranına göre emekli aylığına ilave yapılmaktadır. Emekli aylığına ek olarak Avustralya, gazilerine ve savaş sonucu hayatını kaybedenlerin ailelerine aylık olarak kira yardımı, yetim eklentisi, giyinme ücreti yardımı, telefon ve internet erişimi yardımı, ulaşım yardımı, yıllık olarak yaşlarına göre çocukları için ek öğrenim ücreti yardımı, araç bakım ve idame yardımı gibi ek ödemeler de yapmaktadır. Yukarıda anlatılanlara istinaden örnek verilecek olursa, Herhangi bir varlığı olmayan, ek iş sonucunda herhangi bir ücret almayan, hafif sakatlanmış (%10) bekar bir gazi yaklaşık 2800 Avustralya doları emekli maaşı almaktadır.

2.2. Tazminat verilmesi

Avustralya devleti Güvenlik güçlerinin rehabilitasyonları ve tazminatları yasası uyarınca Gazi işleri bakanlığı sorumluluğundaki gazi ve savaş sonucu hayatını kaybedenlerin yakınlarına tazminat ödemekle yükümlüdür. Bu kapsamdaki tazminatın hesaplanması işlemi kalıcı sakatlık durumuna, iş göremezlik durumuna ve engelli maaşları oranına göre yapılmaktadır. Örnek olarak kalıcı sakatlık durumundaki bir gazinin en yüksek seviyede yaklaşık 397.000 Avustralya doları tazminat alabilmektedir.

2.3. Yeniden hayata kazandırma projeleri

Birinci bölümde belirtilen yasalar çerçevesinde Avustralyalı gaziler için yeniden hayata kazandırma(rehabilitation) projeleri uygulanmaktadır. Bu kapsamda;

• Hastalık, sakatlık ve yaralanma sonrası tamamen ücretsiz tıbbi rehabilitasyon

• Psikolojik iyileşme sağlama ve danışmanlık

• Meslek edindirme ve geliştirmeye yönelik hayata kazandırma projeleri tüm gazilere ücretsiz olarak sağlanmaktadır.

2.4. Evde Bakım ve Ev Hizmetleri

Bakıma muhtaç gaziler için Avustralya Gazi bakanlığının evde bakım ve ev hizmetlerinin görülmesi ile ilgili yardımları bulunmaktadır. Bu kapsamda gazinin banyo ve tuvalet gibi ihtiyaçlarının görülmesi, beslenmesi, taşınması, kıyafetlerinin giydirilmesi vb. faaliyetlerin yanında gazinin evinin bakımı, temizliği gibi hizmetlerde gazilere sunulmaktadır. Aynı zamanda bu faaliyetlerin sağlanması maksadıyla gaziye ücret de verilebilmektedir. Evde bakım hizmetleri kapsamında Gazi işleri bakanlığı gazilerin evlerini onların sağlık düzenine göre ev değişiklikleri yapma yükümlülüğü de bulunmaktadır.

2.5. Barınma hizmetleri

Avustralya Gazi işleri bakanlığının gazilere yönelik herhangi bir barınma hizmeti sağlamamaktadır. Bununla beraber Vietnam Savaşı sonrası aile çöküntüsü yaşamış olan gazilere yönelik kısa süreli barınma hizmetleri verilmektedir. Ayrıca 55 yaşından büyük kendi kendilerine evde yaşayamayacak olan emeklilere yönelik sosyal hizmetler yapılmaktadır. Emekli askerlere yönelik olarak ise söz konusu personelin çeşitli bağışlar yapmak suretiyle ölümüne kadar barınma imkanı sağlayabileceği apartmanlar ve emekli köylerinde kalabilmektedirler.

2.6. İlaç Masraflarının ödenmesi

2010 yılındaki düzenleme ile birlikte gazilere sakatlık durumlarına göre belirli sayıda reçete karşılığı ücretsiz ilaç hizmeti sağlanmaktadır. Bu limitin üzerindeki ilaç ücretleri için bakanlık gaziye ödeme yapmaktadır. Kalan kısmını da gazi kendisi ödemektedir.

2.7. Sağlık Kartı Hizmetleri

Gazi işleri bakanlığı tarafından bir gazinin sağlık hizmetlerinden faydalanması maksadıyla kendilerine üç çeşit sağlık kartından biri tahsis edilmektedir. Bunlar ;

• Bütün tıbbi hizmetlerin (Diş ve Göz hizmetleri dahil) ücretsiz olarak karşılanmasını sağlayan Altın Kart (GOLD CARD)

• Hizmetleri sebebiyle yakalandıkları hastalıklar nedeniyle tedavileri ücretsiz yapılacaklar için kullanılan Beyaz Kart (WHITE CARD)

• Birinci Dünya savaşı gazileri, 70 yaş üzeri gaziler ve on yılın üzerinde Avustralya’da yaşayan gazilere yalnızca ücretsiz ilaç sağlanması maksadıyla kullanılan Turuncu Kart (ORANGE CARD)

2.8. Cenaze ve Mezarlık Hizmetleri

Bir gazinin ölümü durumunda cenaze, gömme ve mezar masrafları için bakanlık tarafından maddi destek sağlanmaktadır. Bu destek oranı bakanlık tarafından her yıl düzenlenir. Ayrıca gazinin mezarı onun hatırasını yaşatacak ve vatanı için gösterdiği kahramanlıkların nesilden nesile aktarılmasını sağlayacak şekilde tertip edilmekte ve bakımları yapılmaktadır.

2.9. Ev Kredisi ve Borç para hizmetleri

Gazi bakanlığının Avustralyalı bir banka ile yapmış olduğu anlaşmaya istinaden en yüksek 25.000 Avustralya doları alınabilecek, değişken faiz oranında fakat yıllık faiz oranı % 6,85’i geçmeyecek şekilde ev kredisi hizmeti verilmektedir. Ev kredisi hizmetinin yanında düşük oranda emekli aylığı alan veya varlıkları ve gelirleri nedeniyle hiç emekli aylığı alamayan gazilere bakanlık tarafından borç para verme hizmeti sağlanmaktadır. Tahsis edilebilecek borç para miktarı bakanlık tarafından çeşitli kriterlere göre belirlenmektedir.

2.10. Ulaşım Hizmetleri

İlgili yasalar çerçevesinde tedavi maksadıyla bütün toplu taşıma vasıtalarında, eğer tedavi 50 km içerisinde yapılamıyorsa özel araçla 50 km’yi aşan bütün yolculuklarda yapılan masraflar gaziye geri ödenmektedir. Ayrıca beyaz veya altın sağlık kartı bulunduran gaziler için bakanlığın ulaştırma birimleri ile temasa geçmeleri halinde tedavi maksadıyla ücretsiz uçak hizmeti sağlanmaktadır. Ayrıca bu hizmetlerin görülmesi sırasında yanında kalan refakatçi için barınma ve ulaşım ücretleri de bakanlık tarafından ödenmektedir. Bu hizmetlere ek olarak gazilere ücretsiz ambulans hizmeti verilmektedir.

SONUÇ

Yaklaşık ilk asker kaybını 130 yıl önce yaşayan Avustralya, kuşkusuz ki kendisine hizmet eden bu insanları yalnız bırakmamak ve onların kalanlarına sahip çıkmak için ilgili yasalar çerçevesinde gerekenlerini yerine getirmektedir. Bu çalışmada görülmüştür ki, Avustralya devleti genel olarak gazi ve yakınları ile savaşta hayatını kaybeden askerlerin ailelerine ülkemize göre yüksek seviyede emekli maaşı tahsis etmektedir. Bunun yanında bazı rehabilitasyon faaliyetleri de icra etmektedir. Çalışmada göze çarpan bir diğer özellik maaş hariç diğer maddi ödeneklerin ihtiyaçtan gerçekleştirilmesi sonucu devlet tarafından geri ödenmesi (reimbursement) yoluyla gerçekleştirilmektedir. Bu da söz konusu ödeneklerin hak sahipleri tarafından geri alınmasında çeşitlik problemlerin yaşanabileceği değerlendirilmektedir. Öte yandan sağlık hizmetleri konusunda geniş uygulamaları olan Avustralya, gazilerin ve savaşlar sonucu hayatını kaybedenlerin manevi anısını yaşatmak için gereken bütün faaliyetleri icra etmektedir. Bu kapsamda hala Çanakkale’de her yıl aralıksız olarak icra edilen törenler ve Şafak Ayinleri örnek olarak gösterilebilir.

Sonuç olarak devletlerin bekası güvenliklerinin sağlanması ile mümkün olabilmektedir. Bu uğurda sağlığını yitiren veya hayatını kaybeden vatandaşlara yönelik uygulanacak sosyal politikalar, ülke savunmasında görev alacak insanların ve toplumun ülkesine bağlılığını artıracaktır.

 

KAYNAKLAR

Kanunlar

• 1986 yılında çıkan Gazi hakları yasası ‘Veterans’ Entitlements Act’

• 1918 yılında çıkan Savunma güçlerinin eve dönüş yasası ‘Defense Service Homes Act’

• 1988 yılında çıkan İş kazası yaşayan çalışanları rehabilitasyonları ve tazminatları yasası ‘Safety, Rehabilitation and Compensation Act’

• 2004 yılında çıkan Güvenlik güçlerinin rehabilitasyonları ve tazminatları yasası ‘Military Rehabilitation and Compensation Act’

Elektronik Ortamdaki Dökümanlar

- http://www.dva.gov.au

- http://www.ausvets.com